॥ श्री गणेशाय नमः ॥
करावया जगदुद्धार । हरावया भूभार ।
वारंवार परमेश्वर । नाना अवतार धरितसे ॥१॥
भक्तजन तारणार्थ । अक्कलकोटी श्रीदत्त ।
यतिरुपे प्रगट होत । तेची समर्थ श्रीस्वामी ॥२॥
गताध्यायाचे अंती । बाळाप्पा आले अक्कलकोटी ।
पुण्यनगर पाहोनी दृष्टी । आनंद पोटी नच मावे ॥३॥
त्या दिवशी श्री समर्थ । होते खासबागेत ।
यात्रा आली बहुत । गर्दी झाली श्रींजवळी ॥४॥
बाळाप्पाचे मानसी । तेव्ही चिंता पडली ऐशी ।
ऐशा गर्दीत आपणासी । दर्शन कैसे होईल ॥५॥
परी दर्शन घेतल्याविण । आज करु नये भोजन ।
बाळाप्पाचे तनमन । स्वामीचरणी लागले ॥६॥
दर्शनेच्छा उत्कट चित्ती । खडीसाखर घेवोनी हाती ।
गर्दीमाजी प्रवेश करिती । स्वामी सान्निध पातले ॥७॥
आजानुबाहू सुहास्यवदन । श्रीस्वामीमूर्ती पाहोन ।
बाळाप्पाने धावोन । दृढ चरण धरियेले ॥८॥
कंठ सद़्गदित जाहला । चरणी भाळ ठेविला ।
क्षणैक मीपण विसरला । परम तोषला मानसी ॥९॥
गंगा मिनली सागरी । जैसे तरंग जलाभीतरी ।
तैसे बाळाप्पा ते अवसरी । स्वामीचरणी दृढ झाले ॥१०॥
मधुस्तव भ्रमर जैसा । कमलपुष्प न सोडी सहसा ।
स्वामीचरणी बाळाप्पा तैसा । दृढ जडला स्वभावे ॥११॥
येवोनिया भानावरती । श्रीचरणांची सोडिली मिठी ।
ब्रह्मानंद न मावे पोटी । स्तोत्र ओठी गातसे ॥१२॥
श्री स्वामी समर्थ त्या वेळी । पडले होते भूतळी ।
उठोनिया काय केली । लीला एक विचित्र ॥१३॥
सर्व वृक्षांसी आलिंगन । दिले त्यांनी प्रेमेकरोन ।
बाळाप्पावरचे प्रेम । ऐशी कृतीने दाविले ॥१४॥
धन्यता मानोनी मनी । बाळाप्पा निघाले तेथोनी ।
परी तयांचे श्रीचरणी । चित्त गुंतले अखंड ॥१५॥
त्यासवे एक जहागिरदार । ते होते बिऱ्हाडावर ।
स्वयंपाक करोनी तयार । म्हणती जाऊ दर्शना ॥१६॥
बाळाप्पा दर्शन करोन । आले बिऱ्हाडी परतोन ।
जहागिरदारे नैवेद्य काढोन । बाळाप्पा हाती दिधला ॥१७॥
म्हणती जाउनी स्वामींसी । अर्पण करा नैवेद्यासी ।
अवश्य म्हणोनी तयांसी । बाळाप्पा तेव्हा चालले ॥१८॥
म्हणती नैवेद्य दाखवून । मग करु प्रसाद भक्षण ।
मार्गी तयांसी वर्तमान । विदीत एक जाहले ॥१९॥
या समयी श्री समर्थ । असती नृप मंदिरात ।
राजाज्ञेवाचूनी तेथ । प्रवेश कोणाचा न होय ॥२०॥
ऐसे ऐकूनी वर्तमान । बाळाप्पा मनी झाले खिन्न ।
म्हणती आज नैवेद्यार्पण । आपल्या हस्ते नोहेची ॥२१॥
मार्गावरुनी परतले । सत्वर बिऱ्हाडावरती आले ।
तेथे नैवेद्यार्पण केले । मग सारिले भोजन ॥२२॥
नित्य प्रातःकाळी उठोन । षट्कर्मांते आचरोन ।
घेवोनी स्वामी दर्शन । जपालागी बैसावे ॥२३॥
श्री शंकर उपास्य दैवत । त्याचे करावे पूजन नित्य ।
माध्यान्ही येता आदित्य । जपानुष्ठान आटपावे ॥२४॥
करी झोळी घेवोनी । श्री स्वामींजवळी येवोन ।
मस्तक ठेवोनी चरणी । जावे भिक्षेकारणे ॥२५॥
मागोनिया मधुकरी । मग यावे बिऱ्हाडावरी ।
जी मिळेल भाजीभाकरी । त्याने पोट भरावे ॥२६॥
घ्यावे स्वामी दर्शन । मग करावे अनुष्ठान ।
ऐशा प्रकारे करोन । अक्कलकोटी राहिले ॥२७॥
चोळाप्पा आदीकरोन । सेवेकरी बहुतजण ।
त्यांत सुंदराबाई म्हणून । मुख्य होती त्या वेळी ॥२८॥
आपण व्हावे सेवेकरी । इच्छा बाळाप्पाचे अंतरी ।
सुंदराबाईचिये करी । आधिपत्य सर्व असे ॥२९॥
एके दिवशी तयासी । बाई आज्ञा करी ऐशी ।
आपणही श्रीसेवेसी । करीत जावे आनंदे ॥३०॥
बाळाप्पा मनी आनंदला । म्हणे सुदिन आज उगवला ।
सद़्गुरुसेवेचा लाभ झाला । जाहले सार्थक जन्माचे ॥३१॥
बहुत जण सेवेकरी । बाई मुख्य त्यांमाझारी ।
सर्व अधिकार तिच्या करी । व्यवस्थेचा होता पै ॥३२॥
मी प्रिय बहु स्वामींसी । ऐसा अभिमान तियेसी ।
गर्वभरे इतरांसी । तुच्छ मानू लागली ॥३३॥
या कारणे आपसात । भांडणे होती सदोदित ।
स्वामीसेवेची तेथ । अव्यवस्था होतसे ॥३४॥
हे बाळाप्पांनी पाहोन । नाना युक्ती योजून ।
मोडुनि टाकिले भांडण । एकचित्त सर्व केले ॥३५॥
कोठेही असता समर्थ । पूजादिक व्हावया यथार्थ ।
तत्संबंधी सर्व साहित्य । बाळाप्पा सिद्ध ठेविती ॥३६॥
समर्थांच्या येता चित्ती । अरण्यांतही वस्ती करिती ।
परी तेथेही पूजा आरती । नियमे करिती बाळाप्पा ॥३७॥
बाळाप्पांची प्रेमळ भक्ती । पाहुनी संतोष स्वामीप्रती ।
दृढ भाव धरुनी चित्ती । सेवा करिती आनंदे ॥३८॥
ऐसे लोटता काही दिवस । बाळाप्पाचिया शरीरास ।
व्याधी जडली रात्रंदिवस । चैन नसे क्षणभरी ॥३९॥
बेंबीमधूनिया रक्त । वहातसे दिवसरात्र ।
तया दुःखे विव्हळ होत । म्हणती कैसे करावे ॥४०॥
भोग भोगिला काही दिन । कागदाची पुडी बेंबीतून ।
पडली ती पाहता उकलोन । विष त्यात निघाले ॥४१॥
पूर्वी कोण्या कृतघ्ने । बाळाप्पासी यावे मरण ।
विष दिधले कानोल्यातून । पडले आज बाहेर ॥४२॥
स्वामीकृपेने आजवरी । गुप्त राहिले होते उदरी ।
सद़्गुरुसेवा त्यांचे करी । व्हावी लिखित विधीचे ॥४३॥
आजवरी बहुतापरी । बाळाप्पा करी चाकरी ।
तयाचे अंतर परी । स्वामीमय न जाहले ॥४४॥
प्रत्येक सोमवारी तयांनी । महादेवांची पूजा करोनी ।
मग यावे परतोनी । स्वामीसेवेकारणे ॥४५॥
हे पाहोनी एके दिवशी । बाई विनवी समर्थांसी ।
आपण सांगुनी बाळाप्पासी । शंकरपूजनी वर्जावे ॥४६॥
तैशी आज्ञा तयाप्रती । एके दिनी समर्थ करिती ।
परी बाळाप्पाचे चित्ती । विश्वास काही पटेना ॥४७॥
बाईच्या आग्रहावरुन समर्थे दिली आज्ञा जाण ।
हे नसेल सत्य पूर्ण । विनोद केला निश्चये ॥४८॥
पूजा करणे उचित । न करावी हेचि सत्य ।
यापरी चिठ्ठ्या लिहित । प्रश्न पाहत बाळाप्पा ॥४९॥
एक चिठ्ठी तयातून । उचलुनी पाहता वाचून ।
न करावेची पूजन । तयामाजी लिहिलेसे ॥५०॥
तेव्हा सर्व भ्रांती फिटली । स्वामी आज्ञा सत्य मानिली ।
ही भानगड पाहिली । श्रीपाद भटजीने ॥५१॥
समर्थांचा पूर्ण भक्त । चोळाप्पा नामे विख्यात ।
तयाचा हा जामात । श्रापादभट्ट जाणिजे ॥५२॥
स्वामीपुढे भक्तजन । ठेविती द्रव्यादिक आणोन ।
ते सुंदराबाई उचलोन । नेत असे सत्वर ॥५३॥
त्यामुळे चोळप्पाप्रती । अल्प होई द्रव्यप्राप्ती ।
बाळाप्पामुळे म्हणती । नुकसान होते आपुले ॥५४॥
तेव्हा जामात श्वशुर । उभयतां करिती विचार ।
बाळाप्पाते आता दूर । केले पाहिजे युक्तीने ॥५५॥
श्रीपादभट्ट एके दिवशी । काय बोलती बाळाप्पासी ।
दारापुत्र सोडुनी देशी । आपण येथे राहिला ॥५६॥
आपण आल्यापासोन । आमुचे होते नुकसान ।
ऐसे बोल ऐकोन । बाळाप्पा मनी खिन्न झाला ॥५७॥
बाळाप्पा बोले वचन । तुमचे अन्न खावोन ।
करितो तुमचे नुकसान । व्यर्थ माझा जन्म हा ॥५८॥
स्वामींनी मज आज्ञा द्यावी । मी जातो आपुल्या गावी ।
परी तुम्ही युक्ती योजावी । आज्ञा होईल ऐशीच ॥५९॥
श्रीपादभट्टे एके दिवशी । विचारले समर्थांसी ।
कुलदेवतेच्या दर्शनासी । जावया इच्छी बाळाप्पा ॥६०॥
ऐसे ऐकुनिया समर्थ । हास्यमुखे काय बोलत ।
कुलदेवतेचे दर्शननित्य । बाळाप्पा येथे करीत असे ॥६१॥
तेव्हा निरुत्तर जाहला । ऐसा उपाय खुंटला ।
मग तयाने पाहिला । कारभार चिठ्ठ्यांचा ॥६२॥
तयाने पुसिले वर्तमान । बाळाप्पा सांगे संपूर्ण ।
श्रीपादभट्टे ऐकोन । कापट्य मनी आणिले ॥६३॥
म्हणे जावया आपणासी । समर्थ न देती आज्ञेसी ।
तरी टाकून चिठ्ठ्यांसी । आज्ञा घ्यावी आपण ॥६४॥
तयांचे कपट न जाणोनी । अवश्य म्हणे त्याच दिनी ।
दोन चिठ्ठ्या लिहोनी । उभयतांसी टाकिल्या ॥६५॥
चिठ्ठी आपुल्या करी । भटजी उचली सत्वरी ।
येथे राहूनी चाकरी । करी ऐसे लिहिलेसे ॥६६॥
भटजी मनी खिन्न झाला । सर्व उपाय खुंटला ।
महाराज आता बाळाप्पाला । न सोडतील निश्चये ॥६७॥
स्वामी चरणी दृढ भक्ती । बाळाप्पाची जडली होती ।
कैसा दूर तयाप्रती । करितील यती दयाळ ॥६८॥
जो केवळ दयाधन । भक्तकाजकल्पद्रुम ।
विष्णू शंकर दोघेजण । तयांसी शरण सदैव ॥६९॥
इति श्री स्वामी चरित्र । नाना प्राकृत कथा संमत ।
सदा प्रेमळ परिसोत । द्वादशोऽध्याय गोड हा ॥७०॥
॥ श्रीस्वामीचरणार्पणमस्तु ॥ श्रीमस्तु शुभंभवती ॥
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अन्य अध्याय
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय पहिला | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 1
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय दुसरा | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 2
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय तिसरा | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 3
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय चौथा | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 4
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय पाचवा | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 5
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय सहावा | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 6
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय सातवा | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 7
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय आठवा | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 8
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय नववा | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 9