॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥
सिद्ध म्हणे नामधारकासी । अपूर्व एक कथा वर्तली परियेसीं ।
श्रीगुरुचरित्र अतिकवतुकेंसीं । परम पवित्र ऐक पां ॥१॥
गाणगापुरीं असतां श्रीगुरु । ख्याति जाहली अपारु ।
भक्त होता एक शूद्रु । नाम तया ‘पर्वतेश्वर’ ॥२॥
त्याच्या भक्तीचा प्रकारु । सांगेन ऐका मन स्थिरु ।
भक्ति केली श्रीगुरु । कायावाचामनेंकरुनि ॥३॥
श्रीगुरु नित्य संगमासी । जात असती अनुष्ठानासी ।
मार्गीं तो शूद्र परियेसीं । आपुले शेतीं उभा असे ॥४॥
श्रीगुरुतें नित्य देखोनि । येई धांवत शेतांतूनि ।
साष्टांगीं नमन करुनि । पुनरपि जाय आपुले स्थाना ॥५॥
माध्यान्हकाळीं मठासी । येतां मागुती नमस्कारी परियेसीं ।
ऐसें किती दिवसवर्षीं । शूद्र भक्ति करीतसे ॥६॥
श्रीगुरु तयासी न बोलती । नमन केलिया उगीच असती ।
येणेंविधि बहु काळ क्रमिती । आला शूद्र नमस्कारा ॥७॥
नमन करितां शूद्रासी । पुसती श्रीगुरु संतोषीं ।
कां रे नित्य कष्टतोसी । आड पडतोसी येऊनियां ॥८॥
तुझे मनीं काय वासना । सांगे त्वरित विस्तारुन ।
शूद्र विनवी कर जोडून । शेत आपुलें पिकावें ॥९॥
श्रीगुरु पुसती तयासी । काय पेरिलें तुझ्या शेतासी ।
शूद्र म्हणे यावनाळ बहुवसी । पीक जाहलें तुझे धर्में ॥१०॥
तुम्हांसी नित्य नमन करितां । पीक दिसे अधिकता ।
पोटरें येतील आतां । आतां तुझेनि धर्में जेवूं ॥११॥
स्वामी यावें शेतापाशीं । पहावें अमृतदृष्टींसीं ।
तूं समस्तां प्रतिपाळिसी । शूद्र म्हणोनि नुपेक्षावें ॥१२॥
श्रीगुरु गेले शेतापाशीं । पाहूनि म्हणती त्या शूद्रासी ।
सांगेन तुज जरी ऐकसी । विश्वास होईल बोलाचा ॥१३॥
जें सांगेन तुज एक वाक्येंसीं । जरी भक्तीनें अंगीकारिसी ।
तरीच सांगूं परियेसीं । एकोभावें त्वां करावें ॥१४॥
शूद्र विनवी स्वामियासी । गुरुवाक्य कारण आम्हांसी ।
दुसरा भाव मजपाशीं । नाहीं स्वामी म्हणतसे ॥१५॥
मग निरोपिती श्रीगुरु त्यासी । आम्ही जातों संगमासी ।
परतोनि येऊं माध्यान्हेसी । तंव सर्व पीक कापावें ॥१६॥
ऐसें सांगोनि शूद्रासी । श्रीगुरु गेले संगमासी ।
शूद्र विचार करी मानसीं । गुरुवाक्य मज कारण ॥१७॥
शीघ्र आला ग्रामांत । अधिकारियासी विनवीत ।
खंडोनि द्यावें आपलें शेत । गत संवत्सराप्रमाणें देईन धान्य ॥१८॥
अधिकारी म्हणती त्यासी । पीक जाहलें बहु शेतासी ।
म्हणोनि गुतका मागतोसी । अंगीकार न करूं जाण ॥१९॥
नानाप्रकारें विनवी त्यासी । द्विगुण देईन गतसंवत्सरासी ; ।
अंगीकारिलें संतोषीं । वचनपत्र लिहूनि घेती ॥२०॥
आपण अभयपत्र घेऊनि । लोक मिळवोनि तत्क्षणीं ।
गेला शेता संतोषोनि । कापीन म्हणे वेगेंसीं ॥२१॥
कापूं आरंभिलें पिकासी । स्त्री-पुत्र वर्जिती त्यासी ।
पाषाण घेऊनि स्त्री-पुत्रांसी । मारुं आला तो शूद्र ॥२२॥
समस्तांतें मारी येणेंपरी । पळत आलीं गांवाभीतरी ।
आड पडती राजद्वारीं । “पिसें लागलें पतीसी ॥२३॥
पीक होतें बहुवसीं । कापूनि टाकितो मूर्खपणेंसीं ।
वर्जितां पहा आम्ही त्यासी । पाषाण घेउनि मारी तो ॥२४॥
संन्यासी यतीश्वराच्या बोलें । पीक सर्वही कापिलें ।
आमुचें जेवितें भाण गेलें । आणिक मासां भक्षितों आम्ही”॥२५॥
अधिकारी म्हणती तयांसी । कापीना कां आपुल्या शेतासी ।
पत्र असे आम्हांपाशीं । गतवत्सरेसीं द्विगुण द्यावें ॥२६॥
वर्जावया माणसें पाठविती । नायके शूद्र कवणें गतीं ।
शूद्र म्हणे जरी अधिकारी भीती । पेंवीं धान्य असें तें देईन ॥२७॥
जावोनि सांगती अधिकारियासी । आम्हीं सांगितलें त्या शूद्रासी ।
त्यानें सांगितलें तुम्हांसी । विनोद असे परियेसा ॥२८॥
जरी भीतील अधिकारी । तरी धान्य देईन आतांचि घरीं ।
गुरें बांधीन त्यांचे द्वारीं । पत्र आपण दिलें असे ॥२९॥
अधिकारी म्हणती तयासी । आम्हां चिंता असे कायसी ।
पेंवें ठाउकीं असतीं आम्हांसी । धान्य असे अपार ॥३०॥
इतुकें होतां शूद्र देखा । पीक कापिलें मनःपूर्वका ।
उभा असे मार्गीं ऐका । श्रीगुरु आले परतोनि ॥३१॥
नमन करुनि श्रीगुरुसी । शेत कापिलें दाविलें त्यांसी ।
श्रीगुरुनाथ म्हणती तयासी । वायां कापिलें म्हणोनि ॥३२॥
विनोदें तुज सांगितलें । तुवां निर्धारें कापिलें ।;
म्हणे तुमचें वाक्य भलें । तेंचि कामधेनु मज ॥३३॥
ऐसें ऐकोनि श्रीगुरु म्हणती । निर्धार असेल तुझे चित्तीं ।
होईल अत्यंत फळश्रुती । चिंता न करीं म्हणोनियां ॥३४॥
ऐसें सांगोनि श्रीगुरुनाथ । आले आपण ग्रामांत ।
सवें शूद्र असे येत । आपुले घराप्रती गेला ॥३५॥
पुसावया लोक येती समस्त । होतसे त्याचे घरीं आकांत ।
स्त्री-पुत्र सर्व रुदन करीत । म्हणती आमुचा ग्रास गेला ॥३६॥
शूद्र समस्तां संबोखी । न करीं चिंता रहा सुखी ।
गुरुसोय नेणिजे मूर्खीं । कामधेनु असे वाक्य त्यांचें ॥३७॥
एकेकाचे सहस्त्रगुण । अधिक लाभाल तुम्ही जन ।
स्थिर करा अंतःकरण । हानि नव्हे मी जाणें ॥३८॥
नर म्हणतां तुम्ही त्यासी । शिवमुनि असे भरंवसीं ।
असेल कारण पुढें आम्हांसी । म्हणोनि निरोपिलें ऐसें मज ॥३९॥
श्रीगुरुकृपा होय ज्यासी । दैन्य कैंचें असे त्यासी ।
निधान जोडलें आम्हांसी । म्हणोनि तो शूद्र सांगतसे ॥४०॥
नानापरीनें स्त्री-पुत्रांसी । संबोखीतसे शूद्र अति हर्षीं ।
इष्टवर्ग बंधुजनासी । येणेंचि रीतीं सांगतसे ॥४१॥
समस्त राहिले निवांत । ऐसे आठ दिवस क्रमीत ।
वारा वाजला अति शीत । ग्रामींचें पीक नासलें ॥४२॥
समस्त राष्ट्रींचें पीक देखा । शीतें नासलें सकळिका ।
पर्जन्य पडिला अकाळिका । मूळनक्षत्रीं परियेसा ॥४३॥
ग्राम राहिला पिकेंवीण । शूद्रशेत वाढलें दशगुण ।
वाढले यावनाळ सगुण । एकेका अकरा फरगडेंसीं ॥४४॥
पीक झालें अत्यंत । समस्त लोक विस्मय करीत ।
देश राहिला स्वभावें दुष्कृत । महदाश्चर्य जहालें देखा ॥४५॥
ते शूद्रस्त्री संतोषोनि । शेता आली पूजा घेऊनि ।
अवलोकीतसे आपुले नयनीं । महानंद करीतसे ॥४६॥
येऊनि लागे पतीचे चरणीं । विनवीतसे कर जोडूनि ।
बोले मधुर करुणावचनीं । क्षमा करणें म्हणतसे ॥४७॥
अज्ञानमदें अति वेष्टिलें । नेणतां तुम्हांसी अति निंदिलें ।
श्रीगुरु कैंचा काय ऐसें म्हणितलें । क्षमा करणें प्राणेश्वरा ॥४८॥
ऐसें पतीसी विनवोनि । शेतींचे पांडवांसी पूजोनि ।
विचार करिती दोघेजणी । श्रीगुरुदर्शना जावें आतां ॥४९॥
म्हणोनि सर्व आयतीसीं । पूजों आलीं श्रीगुरुसी ।
स्वामी पुसती तयांसी । काय वर्तमान म्हणोनियां ॥५०॥
दोघेंजण स्तोत्र करिती । जय जया शिवमुनि म्हणती ।
कामधेनु कुळदैवती । तूंचि आमुचा देवराया ॥५१॥
तुझें वचनामृत आम्हां । चिंतामणिप्रकार महिमा ।
पूर्ण जाहलें आमुचें काम्य । शरण आलों तुज आजि ॥५२॥
‘भक्तवत्सल’ ब्रीद ख्याति । ऐसें जगीं तुज वानिती ।
आम्हीं देखिलें दृष्टांतीं । म्हणोनि चरणीं लागलीं ॥५३॥
नाना प्रकारें पूजा आरती । शूद्र-स्त्री करीतसे भक्तीं ।
श्रीगुरु संतोषले अतिप्रीतीं । म्हणती लक्ष्मी अखंड तुझे घरीं ॥५४॥
निरोप घेऊनि दोघेंजण । गेलीं आपुले आश्रमासी जाण ।
करितां मास काळक्रमण । पीक जाहलें अपार ॥५५॥
गतसंवत्सराहूनि देखा । शतगुण जाहलें धान्य अधिका ।
शूद्र म्हणतसे ऐका । अधिकारियासी बोलावोनि ॥५६॥
शूद्र म्हणे अधिकारियासी । पीक गेलें सर्व गांवासी ।
रिता दिसतसे कोठारासी । आपण देईन अर्ध वांटा ॥५७॥
गतवत्सर-द्विगुण तुम्हांसी । अंगीकृत होय परियेसीं ।
धान्य जाहलें बहुवसीं । शताधिकगुण देखा ॥५८॥
देईन अर्ध भाग मी संतोषीं । संदेह न करा हो मानसीं ।
अधिकारी म्हणती तयासी । धर्महानि केवीं करुं ॥५९॥
गुरुकृपा असतां तुजवरी । पीक जाहलें बहुतापरी ।
नेऊनियां आपुले घरीं । राज्य करीं म्हणती त्यासी ॥६०॥
संतोषोनि शूद्र देखा । विप्रांसी वांटी धान्य अनेका ।
घेऊनि गेला सकळिका । राजवांटा देऊनि ॥६१॥
सिद्ध म्हणे नामधारकासी । श्रीगुरुचरित्र-महिमा परियेसीं ।
दृढ भक्ति असे सदा ज्यासी । कैंचें दैन्य तया घरीं ॥६२॥
सकळाभीष्ट तयासी होती । लक्ष्मी राहे अखंडिती ।
श्रीगुरुसेवा भावभक्तीं । म्हणे सरस्वती-गंगाधर ॥६३॥
इति श्रीगुरुचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने
सिद्धनामधारकसंवादे शूद्रवरप्रदानं नाम सप्तचत्वारिंशोऽध्यायः ॥४७॥
॥ श्रीगुरुदेवदत्त ॥
॥श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु॥
(ओंवीसंख्या ६३)
गुरुचरित्र अन्य अध्याय
गुरूचरित्र अध्याय पहिला | Gurucharitra Adhyay 1 | गुरूचरित्र अध्याय 1
गुरूचरित्र अध्याय दुसरा | Gurucharitra Adhyay 2 | गुरूचरित्र अध्याय 2
गुरूचरित्र अध्याय तिसरा | Gurucharitra Adhyay 3 | गुरूचरित्र अध्याय 3
गुरूचरित्र अध्याय चौथा | Gurucharitra Adhyay 4 | गुरूचरित्र अध्याय 4
गुरूचरित्र अध्याय पाचवा | Gurucharitra Adhyay 5 | गुरूचरित्र अध्याय 5
गुरूचरित्र अध्याय सहावा | Gurucharitra Adhyay 6 | गुरूचरित्र अध्याय 6
गुरूचरित्र अध्याय सातवा | Gurucharitra Adhyay 7 | गुरूचरित्र अध्याय 7
गुरूचरित्र अध्याय आठवा | Gurucharitra Adhyay 8 | गुरूचरित्र अध्याय 8
गुरूचरित्र अध्याय नववा | Gurucharitra Adhyay 9 | गुरूचरित्र अध्याय 9
गुरूचरित्र अध्याय दहावा | Gurucharitra Adhyay 10 | गुरूचरित्र अध्याय 10
गुरूचरित्र अध्याय अकरावा | Gurucharitra Adhyay 11 | गुरूचरित्र अध्याय 11
गुरूचरित्र अध्याय बारावा | Gurucharitra Adhyay 12 | गुरूचरित्र अध्याय 12
गुरूचरित्र अध्याय तेरावा | Gurucharitra Adhyay 13 | गुरूचरित्र अध्याय 13
गुरूचरित्र अध्याय चौदावा | Gurucharitra Adhyay 14 | गुरूचरित्र अध्याय 14
गुरूचरित्र अध्याय पंधरावा | Gurucharitra Adhyay 15 | गुरूचरित्र अध्याय 15
गुरूचरित्र अध्याय सोळावा | Gurucharitra Adhyay 16 | गुरूचरित्र अध्याय 16
गुरूचरित्र अध्याय सतरावा | Gurucharitra Adhyay 17 | गुरूचरित्र अध्याय 17
गुरूचरित्र अध्याय अठरावा | Gurucharitra Adhyay 18 | गुरूचरित्र अध्याय 18