॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
जेथे सर्वदा शिवस्मरण । तेथे भुक्ति मुक्ति सर्वकल्याण ।
नाना संकटे विघ्ने दारुण । न बाधती कालत्रयी ॥ १ ॥
संकेते अथवा हास्येकरून । भलत्या मिसे घडो शिवस्मरण ।
न कळता परिसासी लोह जाण । संघटता सुवर्ण करी की ॥ २ ॥
न कळता प्राशिले अमृत । परी अमर करी की यथार्थ ।
औषधी नेणता भक्षीत । परी रोग सत्य हरी की ॥ ३ ॥
शुष्कतृणपर्वत अद्भुत । नेणता बाळक अकस्मात ।
अग्निस्फुलिंग टाकीत । परी भस्म यथार्थ करी की ॥ ४ ॥
तैसे न कळता घडे शिवस्मरण । परी सकळ दोषा होय दहन ।
अथवा विनोदेकरोन । शिवस्मरण घडो का ॥ ५ ॥
हे का व्यर्थ हाका फोडिती । शिव शिव नामे आरडती ।
अरे का हे उगे न राहती । हरहर ध्या गर्जती वेळोवेळा ॥ ६ ॥
शिवनामाचा करिती कोल्हाळ । माझे उठविले कपाळ ।
शिव शिव म्हणता वेळोवेळ । काय येते यांच्या हाता ॥ ७ ॥
ऐसी हेळणा करी क्षणोक्षणी । परी उमावल्लभनाम ये वदनी ।
पुत्रकन्यानामेकरूनी । शिवस्मरण घडो का ॥ ८ ॥
महाप्रीतीने करिता शिवस्मरण । आदरे करिता शिवध्यान ।
शिवस्वरूप मानूनि ब्राह्मण । संतर्पण करी सदा ॥ ९ ॥
ऐसी शिवी आवडी धरी । त्याहीमाजी आली शिवरात्री ।
उपवास जागरण करी । होय बोहरी महत्पापा ॥ १० ॥
ते दिवशी बिल्वदळे घेऊन । यथासांग घडले शिवार्चन ।
तरी सहस्रजन्मींचे पाप संपूर्ण । भस्म होऊनी जाईल ॥ ११ ॥
नित्य बिल्वदळे शिवासी वाहत । त्याएवढा नाही पुण्यवंत ।
तो तरेल हे नवल नव्हे सत्य । त्याच्या दर्शने बहुत तरती ॥ १२ ॥
प्रातःकाळी घेता शिवदर्शन । यामिनीचे पाप जाय जळोन ।
पूर्वजन्मीचे दोष गहन । माध्यान्ही दर्शन घेता नुरती ॥ १३ ॥
सायंकाळी शिव पाहता सप्रेम । सप्तजन्मीचे पाप होय भस्म ।
शिवरात्रीचा महिमा परम । शेषही वर्णू शकेना ॥ १४ ॥
कपिलाषष्ठी अर्धोदय संक्रमण । महोदय गजच्छाया ग्रहण ।
इतुकेही पर्वकाळ ओवाळून । शिवरात्रीवरूनि टाकावे ॥ १५ ॥
शिवरात्रि आधीच पुण्यदिवस । त्याहीवरी पूजन जागरण विशेष ।
त्रिकाळपूजा आणि रुद्रघोष । त्याच्या पुण्यासी पार नाही ॥ १६ ॥
वसिष्ठ विश्वामित्रादि मुनीश्वर । सुरगण गंधर्व किन्नर ।
सिद्ध चारण विद्याधर । शिवरात्रिव्रत करिताती ॥ १७ ॥
यदर्थी सुरस कथा बहुत । शौनकादिका सांगे सूत ।
ती श्रोती ऐकावी सावचित्त । अत्यादरेकरोनिया ॥ १८ ॥
तरी मासामाजी माघमास । ज्याचा व्यास महिमा वर्णी विशेष ।
त्याहीमाजी कृष्णचतुर्दशीस । मुख्य शिवरात्र जाणिजे ॥ १९ ॥
विंध्याद्रिवासी एक व्याध । मृगपक्षिघातक परमनिषिद्ध ।
महानिर्दय हिंसक निषाद । केले । अपराध बहु तेणे ॥ २० ॥
धनुष्यबाण घेऊनि करी । पारधीस चालिला दुराचारी ।
पाश वागुरा कक्षेसी धरी । कवच लेत हरितवर्ण ॥ २१ ॥
करी गोधांगुलित्राण । आणिकही हाती शस्त्रसामग्री घेऊन ।
काननी जाता शिवस्थान । शोभायमान देखिले ॥ २२ ॥
तव तो शिवरात्रीचा दिन । यात्रा आली चहूकडून ।
शिवमंदिर शृंगारून । शोभा आणिली कैलासींची ॥ २३ ॥
शुद्धरजततगटवर्ण । देवालय झळके शोभायमान ।
गगनचुंबित ध्वज पूर्ण । रत्नजडित कळस तळपताती ॥ २४ ॥
मध्ये मणिमय शिवलिंग । भक्त पूजा करिती सांग ।
अभिषेकधारा अभंग । विप्र धरिती रुद्रघोषे ॥ २५ ॥
एक टाळ मृदुंग घेऊन । सप्रेम करिती शिवकीर्तन ।
श्रोते करटाळी वाजवून । हरहर शब्दे घोष करिती ॥ २६ ॥
नाना परिमळद्रव्यसुवास । तेणे दशदिशा दुमदुमल्या विशेष ।
लक्ष दीपांचे प्रकाश । जलजघोष घंटारव ॥ २७ ॥
शशिमुखा गर्जती भेरी । त्यांचा नाद न माये अंबरी ।
एवं चतुर्विध वाद्ये नानापरी । भक्त वाजविती आनंदे ॥ २८ ॥
तो तेथे व्याध पातला । समोर विलोकी सर्व सोहळा ।
एक मुहूर्त उभा ठाकला । हासत बोलिला विनोदे ॥ २९ ॥
हे मूर्ख अवघे जन । येथे द्रव्य काय व्यर्थ नासोन ।
आत दगड बाहेर पाषाण । देवपण येथे कैचे ॥ ३० ॥
उत्तम अन्न सांडून । व्यर्थ का करिती उपोषण ।
ऐसिया चेष्टा करीत तेथून । काननाप्रती जातसे ॥ ३१ ॥
लोक नामे गर्जती वारंवार । आपणही विनोदे म्हणे शिव हरहर ।
सहज सव्य घालोनि शिवमंदिर । घोर कांतार प्रवेशला ॥ ३२ ॥
वाचेसी लागला तोचि बेध । विनोदे बोले शिव शिव शब्द ।
नामप्रतापे दोष अगाध । झडत सर्व चालिले ॥ ३३ ॥
घोरांदर सेवता वन । नाढळतीच जीव लघुदारुण ।
तो वरुणदिग्वधूचे सदन । वासरमणि प्रवेशला ॥ ३४ ॥
निशा प्रवर्तली सबळ । की ब्रह्मांडकरंडा भरले काजळ ।
की विशाळ कृष्णकंबळ । मंडप काय उभारिला ॥ ३५ ॥
विगतधवा जेवी कामिनी । तेवी न शोभे कदा यामिनी ।
जरी मंडित दिसे उडुगणी । परी पतिहीन रजनी ते ॥ ३६ ॥
जैसा पंडित गेलिया सभेतून । मूर्ख जल्पती पाखंडज्ञान ।
जेवी अस्ता जाता सहस्रकिरण । उडुगणे मागे झळकती ॥ ३७ ॥
असो ऐशी निशा दाटली सुबुद्ध । अवघा वेळ उपवासी निषाद ।
तो एक सरोवर अगाध । दृष्टी देखिले शोधिता ॥ ३८ ॥
अनेक संपत्ति सभाग्यसदनी । तेवी सरोवरी शोभती कुमुदिनी ।
तटी बिल्ववृक्ष गगनी । शोभायमान पसरला ॥ ३९ ॥
योगभ्रष्ट कर्मभूमीस पावती जनन । तेवी बिल्वडहाळिया गगनींहून ।
भूमीस लागल्या येऊन । माजी रविशशिकिरण न दिसे ॥ ४० ॥
त्यात तम दाटले दारुण । माजी बैसला व्याध जाऊन ।
शरासनी शर लावून । कानाडी ओढोनि सावज लक्षी ॥ ४१ ॥
दृष्टी बिल्वदळे दाटली बहुत । ती दक्षिण हस्ते खुडोनि टाकीत ।
तो तेथे पद्मजहस्ते स्थापित । शिवलिंग दिव्य होते ॥ ४२ ॥
त्यावरी बिल्वदळे पडत । तेणे संतोषला अपर्णानाथ ।
व्याधास उपवास जागरण घडत । सायास न करिता अनायासे ॥ ४३ ॥
वाचेसी शिवनामाचा चाळा । हर हर म्हणे वेळोवेळा ।
पापक्षय होत चाळिला । पूजन स्मरण सर्व घडले ॥ ४४ ॥
एक याम झालिया रजनी । तो जलपानालागी एक हरिणी ।
आली तेथे ते गर्भिणी । परम सुकुमार तेजस्वी ॥ ४५ ॥
व्याध तिने लक्षिला दुरून । कृतान्तवत परम दारुण ।
आकर्ण ओढिला बाण । देखोनिया हरिणी बोलतसे ॥ ४६ ॥
म्हणे महापुरुषा अन्यायाविण । का मजवरी लाविला बाण ।
मी तव हरिणी आहे गर्भिण । वध तुवा न करावा ॥ ४७ ॥
उदरात गर्भ सूक्ष्म अज्ञान । वधिता दोष तुज दारुण ।
एक रथभरी जीव वधिता सान । तरी एक बस्त वधियेला ॥ ४८ ॥
शत बस्त वधिता एक । वृषभहत्येचे पातक ।
शत वृषभ तै गोहत्या देख । घडली शास्त्र वदतसे ॥ ४९ ॥
शत गोहत्यांचे पातक पूर्ण । एक वधिता होय ब्राह्मण ।
शत ब्रह्महत्यांचे पातक जाण । एक स्त्री वधिलिया ॥ ५० ॥
शत स्त्रियांहून अधिक । एक गुरुहत्येचे पातक ।
त्याहूनि शतगुणी देख । एक गर्भिण वधिलिया ॥ ५१ ॥
तरी अन्याय नसता ये अवसरी । मज मारिसी का वनांतरी ।
व्याध म्हणे कुटुंब घरी । उपवासी वाट पहात ॥ ५२ ॥
मीही आजि निराहार । अन्न नाहीच अणुमात्र ।
परी मृगी होऊनि सुंदर । गोष्टी वदसी शास्त्रींच्या ॥ ५३ ॥
मज आश्चर्य वाटते पोटी । नराऐशा सांगसी गोष्टी ।
तुज देखोनिया दृष्टी । दया हृदयी उपजतसे ॥ ५४ ॥
पूर्वी तू होतीस कोण । तुज एवढे ज्ञान कोठून ।
तू विशाळनेत्री रूपलावण्य । सर्व वर्तमान मज सांगे ॥ ५५ ॥
मृगी म्हणे ते अवसरी । पूर्वी मंथन करिता क्षीरसागरी ।
चतुर्दश रत्ने काढिली सुरासुरी । महाप्रयत्ने करूनिया ॥ ५६ ॥
त्यामाजी मी रंभा चतुर । मज देखोनि भुलती सुरवर ।
नाना तपे आचरोनि अपार । तपस्वी पावती आम्हाते ॥ ५७ ॥
म्या नयनकटाक्षजाळे पसरून । बांधिले निर्जरांचे मनमीन ।
माझिया अंगसुवासा वेधून । मुनिभ्रमर धावती ॥ ५८ ॥
माझे गायन ऐकावया सुरंग । सुधापानी धावती कुरंग ।
मी भोगी स्वर्गींचे दिव्य भोग । स्वरूपे न मानी कोणासी ॥ ५९ ॥
मद अंगी चढला बहुत । शिवभजन टाकिले समस्त ।
शिवरात्रा सोमवार प्रदोषव्रत । शिवार्चन सांडिले म्या ॥ ६० ॥
सोडोनिया सुधापान । करू लागले मद्यप्राशन ।
हिरण्यनामा दैत्य दारुण । सुर सोडोनि रतले त्यासी ॥ ६१ ॥
ऐसा लोटला काळ अपार । मृगयेस गेला तो असुर ।
त्या दुष्टासंगे अपर्णावर- । भजनपूजनविसरले ॥ ६२ ॥
मनास ऐसे वाटले पूर्ण । असुर गेला मृगयेलागोन ।
इतक्यात घ्यावे शिवदर्शन । म्हणोनि गेले कैलासा ॥ ६३ ॥
मज देखता हिमनगजामात । परम क्षोभोनि शाप देत ।
तू परम पापिणी यथार्थ । मृगी होई मृत्युलोकी ॥ ६४ ॥
तुझ्या सख्या दोघीजणी । त्या होतील तुजसवे हरिणी ।
हिरण्य असुर माझिये भजनी । असावध सर्वदा ॥ ६५ ॥
तोही मृग होऊनि सत्य । तुम्हासीच होईल रत ।
ऐक व्याधा सावचित्त । मग म्या शिव प्रार्थिला ॥ ६६ ॥
हे पंचवदना विरूपाक्षा । सच्चिदानंदा कर्माध्यक्षा ।
दक्षमखदळणा सर्वसाक्षा । उःशाप देई आम्हाते ॥ ६७ ॥
भोळा चक्रवर्ती दयाळ । उःशाप वदला पयःफेनधवल ।
द्वादश वर्षे भरतां तात्काळ । पावाल माझिया पदाते ॥ ६८ ॥
मग आम्ही मृगयोनी । जन्मलो ये कर्मअवनी ।
तरी मी गर्भिणी आहे हरिणी । प्रसूतकाळ समीप असे ॥ ६९ ॥
तरी मी आपुल्या स्वस्थळी जावोन । सत्वर येते गर्भ ठेऊन
मग तू सुखे घेई प्राण । सत्य वचन हे माझे ॥ ७० ॥
ऐसी मृगी बोलली सावचित्त । त्यावरी तो व्याध काय बोलत ।
तू गोड बोलसी यथार्थ । परी विश्वास मज न वाटे ॥ ७१ ॥
नानापरी असत्य बोलोन । करावे शरीराचे संरक्षण ।
हे प्राणिमात्रास आहे ज्ञान । तरी तू शपथ वदे आता ॥ ७२ ॥
महत्पापे उच्चारून । शपथ वदे यथार्थ पूर्ण ।
यावरी ते हरिणी दीनवदन । वाहात आण ऐका ते ॥ ७३ ॥
ब्राह्मणकुळी उपजोन । जो न करी वेदशास्त्राध्ययन ।
सत्यशौचवर्जित संध्याहीन । माझे शिरी पातक ते ॥ ७४ ॥
एक वेदविक्रय करिती पूर्ण । कृतघ्न परपीडक नावडे भजन ।
एक दानासी करिती । विघ्न । गुरुनिंदाश्रवण एक करिती ॥ ७५ ॥
रमावर-उमावरांची निंदा । त्या पापाची मज होय आपदा ।
दान दिधले जे ब्रह्मवृंदा । हिरोनि घेती माघारे ॥ ७६ ॥
एक यतिनिंदा करिती । एक शास्त्रे पहाती द्वैत निर्मिती ।
नाना भ्रष्टमार्ग आचरती । स्वधर्म आपला सांडूनिया ॥ ७७ ॥
देवालयामाजी जाउनी । हरिकथापुराणश्रवणी ।
जै बैसती विडा घेउनी । ते कोडी होती पापिये ॥ ७८ ॥
जे देवळात करिती स्त्रीसंभोग । की स्त्री-भ्रतारांसी करिती वियोग ।
ते नपुंसक होवोनि अभाग्य । उपजती या जन्मी ॥ ७९ ॥
वर्मकर्मे निंदा करीत । तो जगपुरीषभक्षक काग होत ।
शिष्यांसी विद्या असोनि न सांगत । तो पिंगळा होत निर्धार ॥ ८० ॥
अनुचित प्रतिग्रह ब्राह्मण घेती । त्यानिमित्ते गंडमाळा होती ।
परक्षेत्रीच्या गाई वळोनि आणिती । ते अल्पायुषी होती या जन्मी ॥ ८१ ॥
जो राजा करी प्रजापीडण । तो या जन्मी व्याघ्र का सर्प होय दारुण ।
वृथा करी साधुछळण । निर्वंश पूर्ण होय त्याचा ॥ ८२ ॥
स्त्रिया व्रतनेम करीत । भ्रतारासी अव्हेरित ।
धनधान्य असोनि वंचित । त्या वाघुळा होती या जन्मी ॥ ८३ ॥
पुरुष कुरूप म्हणोनिया त्यागिती । त्या या जन्मी बालविधवा होती ।
तेथेही जारकर्म करिती । मग त्या होती वारांगना ॥ ८४ ॥
ज्या भ्रतारासी निर्भर्सिती । त्या दासी किंवा कुलटा होती ।
सेवक स्वामीचा द्रोह करिती । ते जन्मा येती श्वानाच्या ॥ ८५ ॥
सेवकापासून सेवा घेऊन । त्याचे न दे जो वेतन ।
तो अत्यंत भिकारी होऊन । दारोदारी हिंडतसे ॥ ८६ ॥
स्त्री-पुरुष गुज बोलता । जो जाऊनि ऐके तत्त्वता ।
त्याची स्त्री दुरावे हिंडता । अन्न न मिळे तयाते ॥ ८७ ॥
जे जारण मारण करिती । ते भूत प्रेत पिशाच्च होती ।
यती उपवासे पीडिती । त्यांते दुष्काळ जन्मवरी ॥ ८८ ॥
स्त्री रजस्वला होऊनी । गृही वावरे जे पापिणी ।
पूर्वज रुधिरी पडती पतनी । त्या गृही देव-पितृगण न येती ॥ ८९ ॥
जे देवाच्या दीपाचे तेल नेती । ते या जन्मी निपुत्रिक होती ।
ज्या रांधिता अन्न चोरोनि भक्षिती । त्या मार्जारी होती या जन्मी ॥ ९० ॥
ब्राह्मणांस कदन्न घालून । आपण भक्षिती षड्रस पक्वान्न ।
त्यांचे गर्भ पडती गळोन । आपुलिया कर्मवशे ॥ ९१ ॥
जो माता-पित्यांसी शिणवीत । तो ये जन्मी मर्कट होत ।
सासू-श्वशुरा स्नुषा गांजीत । तरी बालक न वांचे तियेचे ॥ ९२ ॥
मृगी म्हणे व्याधालागून । जरी मी न ये परतोन ।
तरी ही महत्पापे संपूर्ण । माझ्या माथा बैसोत ॥ ९३ ॥
हे मिथ्या गोष्ट होय साचार । तरी घडो शिवपूजेचा अपहार ।
ऐसी शपथ ऐकता निर्धार । व्याध शंकला मानसी ॥ ९४ ॥
म्हणे पतिव्रते जाई आता । सत्वर येई निशा सरता ।
हरिणी म्हणे शिवपदासी तत्त्वता । पुण्यवंता जाशील ॥ ९५ ॥
उदकपान करोनि वेगी । निजाश्रमा गेली ते कुरंगी ।
इकडे व्याध दक्षिणभागी । टाकी बिल्वदळे खुडोनिया ॥ ९६ ॥
दोन प्रहर झाली यामिनी । द्वितीय पूजा शिवे मानूनी ।
अर्धपाप जळाले मुळीहूनी । सप्तजन्मीचे तेधवा ॥ ९७ ॥
नामी आवड जडली पूर्ण । व्याध करी शिवस्मरण ।
मृगीमुखे ऐकिले निरूपण । सहज जागरण घडले तया ॥ ९८ ॥
तो दुसरी हरिणी अकस्मात । पातली तेथे तृषाकांत ।
व्याधे बाण ओढिता त्वरित । करुणा भाकी हरिणी ते ॥ ९९ ॥
म्हणे व्याधा ऐक ये समयी । मज कामानळे पीडिले पाही ।
पतीस भोग देवोनि लवलाही । परतोनि येते सत्वर ॥ १०० ॥
व्याध आश्चर्य करी मनात । म्हणे शपथ बोलोनी जाई त्वरित ।
धन्य तुमचे जीवित्व । सर्व शास्त्रार्थ ठाऊका ॥ 10१ ॥
वापी तडाग सरोवर । जो पतित मोडी देवागार ।
गुरुनिंदक मद्यपानी दुराचार । ती पापे समग्र मस्तकी माझ्या ॥ 10२ ॥
महाक्षत्रिय आपण म्हणवीत । समरांगणी मागे पळत ।
वृत्ति हरी सीमा लोटीत । ग्रंथ निंदीत महापुरुषांचे ॥ 10३ ॥
वेदशास्त्रांची निंदा करी । संतभक्तांसी द्वेष धरी ।
हरि-हर चरित्रे अव्हेरी । माझे शिरी ती पापे ॥ 10४ ॥
धन धान्य असोनि पाही । पतीलागी शिणवी म्हणे नाही ।
पति सांडोनि निजे परगृही । ती पापे माझिया माथा ॥ 10५ ॥
पुत्र स्नुषा सन्मार्ग वर्तता । त्यासी व्यर्थचि गांजिती जे न पाहता ।
ते कुरूप होती तत्त्वता । हिंडता भिक्षा न मिळेचि ॥ 10६ ॥
बंधु-बंधु जे वैर करिती । ते या जन्मी मत्स्य होती ।
गुरुचे उणे जे पाहती । त्यांची संपत्ति दग्ध होय ॥ 10७ ॥
जे मार्गस्थांची वस्त्र हरिती । ते अतिशूद्र प्रेतवस्त्रे पांघरती ।
आम्ही तपस्वी म्हणोनिया अनाचार करिती । ते घुले होती मोकाट ॥ 10८ ॥
दासी स्वामीची सेवा न करी । ती ये जन्मी होय मगरी ।
जो कन्याविक्रय करी । हिंसकयोनी निपजे तो ॥ 10९ ॥
स्त्री भ्रताराची सेवा करीत । तीस जो व्यर्थचि गांजीत ।
त्याचा गृहभंग होत । जन्मजन्मांतरी न सुटे ॥ ११० ॥
ब्राह्मण करी रसविक्रय । घेता देता मद्यपी होय ।
जो ब्रह्मवृंदा श्री अपमानिताहे । तो होय ब्रह्मराक्षस ॥ १1१ ॥
एके उपकार केला । जो नष्ट नाठवी त्याला ।
तो कृतघ्न जंत झाला । पूर्वकर्मे जाणिजे ॥ 1१२ ॥
विप्र श्राद्धी जेवुनी । स्त्रीभोग करी ते दिनी ।
तो श्वानसूकरयोनी । उपजेल निःसंशये ॥ १1३ ॥
व्यवहारी दहांत बैसोन । खोटी साक्ष देई गर्जोन ।
पूर्वज नरकी पावती पतन । असत्य साक्ष देताचि ॥ १1४ ॥
दोघी स्त्रिया करोन । एकीचेच राखी जो मन ।
तो गोचिड होय जाण । सारमेयशरीरी ॥ १1५ ॥
पूर्वजन्मी कोंडी उदक । त्याचा मळमूत्रनिरोधदेख ।
करिता साधुनिंदा आवश्यक । सत्वरदंत भग्न होती ॥ १1६ ॥
देवालयी करी भोजन । तरी ये जन्मी होय क्षीण ।
पृथ्वीपतीची निंदा करिता जाण । उदरी मंदाग्नि होय पै ॥ १1७ ॥
ग्रहणसमयी करी भोजन । त्यासी पित्तरोग होय दारुण ।
परबाळे विकी परदेशी नेऊन । तरी सर्वांगी कुष्ठ भरे ॥ १1८ ॥
जी स्त्री करीगर्भपात । ती उपजे वंध्या होऊन ।
देवालय टाकी पाडोन । तरी अंगभंग होय त्याचा ॥ १1९ ॥
अपराधाविण स्त्रीसी गांजिता हे । त्याचे ये जन्मी एक अंग जाये ।
ब्राह्मणाचे अन्न हरिती पापिये । त्यांचा वंश न वाढे कधी ॥ १२० ॥
गुरु संत माता पिता । त्यांसी जो होय निर्भत्सिता ।
तरी वाचा जाय तत्त्वता । अडखळे बोलता क्षणाक्षणा ॥ 1२१ ॥
जो ब्राह्मणांसी दंड मारी । त्यासी व्याधितिडका लागती शरीरी ।
जो संतांसी वादविवाद करी । दीर्घ दंत होती त्याचे ॥ 1२२ ॥
देवद्वारीचे तरुवर । अश्वत्थादि वृक्ष साचार ।
तोडिता पांगुळ होय निर्धार । भिक्षा न मिळे हिंडता ॥ 1२३ ॥
जो सूतकअन्न भक्षित । त्याचे उदरी नाना रोग होत ।
आपणचि परिमळद्रव्य भोगी समस्त । तरी दुर्गंधी सत्य सर्वांगी ॥ 1२४ ॥
ब्राह्मणाचे ऋण न देता । तरी बाळपणी मृत्यु पावे पिता ।
जलवृक्षछाया मोडिता । तरी एकही स्थळ न मिळे त्याते ॥ 1२५ ॥
ब्राह्मणासी आशा लावून चाळवी नेदी कदा दान ।
तो ये जन्मी अन्न अन्न । करीत हिंडे घरोघरी ॥ 1२६ ॥
जो पुत्रद्वेष करीत । आणि दरिद्रयाचे लग्न मोडीत ।
तरी स्त्रीस सल राहे पोटात । वंध्या निश्चित संसारी ॥ 1२७ ॥
जेणे ब्राह्मण बांधिले निग्रहून । त्यासी सांडसे तोडी सूर्यनंदन ।
जो नायके कथाग्रंथ पावन । बधिर होय जन्मोजन्मी ॥ 1२८ ॥
जो पीडी माता-पितयांस । त्याचा सर्वदा होई कार्यनाश ।
एकास भजे निंदी सर्व देवां । तरी एकचि पुत्र होय त्यासी ॥ 1२९ ॥
जो चांडाळ गोवध करी । त्यासी मिळे कर्कशा नारी ।
वृषभ श्री वधिता निर्धारी । शतमूर्ख पुत्र होंय त्यासी ॥ १३० ॥
उदकतृणेविण पशु मारीत । तरी मुक्याच प्रजा होती समस्त ।
जो प्रतिव्रतेसी भोगू इच्छित । तरी कुरूप नारी कर्कशा मिळे ॥ 1३१ ॥
जो पारधी बहुं जीव संहारी । तो फेपरा होय संसारी ।
गुरूचा त्याग जो चांडाळ करी । तो उपजताचि मृत्यु पावे ॥ 1३२ ॥
नित्य अथवा रविवारी मुते रवीसमोर । त्याचे बाळपणी दंत भग्न केश शुभ्र ।
जे मृत बाळासाठी रुदती निर्धार । त्यास हासता निपुत्रिक होय ॥ 1३३ ॥
हरिणी म्हणे व्याधालागून । मी सत्वरी येते पतीस भोग देऊन ।
न ये तरी ही पापे संपूर्ण । माझ्या माथा बैसोत पै ॥ 1३४ ॥
व्याध मनात शंकोन । म्हणे धन्य धन्य तुमचे ज्ञान ।
सत्वर येई गृहास जाऊन । सत्य संपूर्ण सांभाळी ॥ 1३५ ॥
जलपान करोनि वेगी । आश्रमा गेली ते कुरंगी ।
तो मृगराज तेच प्रसंगी । जलपानार्थ पातला ॥ 1३६ ॥
व्याधे ओढिला बाण । तो मृग बोले दीनवदन ।
म्हणे माझ्या स्त्रिया पतिव्रता सगुण । त्यासी पुसोन येतो मी ॥ 1३७ ॥
शपथ ऐके त्वरित । कीर्तन करिती प्रेमळ भक्त ।
तो कथारंग मोडिता निर्वंश होत । ते पाप सत्य मम माथा ॥ 1३८ ॥
ब्रह्मकर्म वेदोक्त । शूद्र निजांगे आचरत ।
तो अधम नरकी पडत । परधर्म आचरता ॥ 1३९ ॥
तीर्थयात्रेसी विघ्ने करी । वाटपाडी वस्त्र द्रव्य हरी ।
तरी सर्वांगी व्रण अघोरी । नरकी पडे कल्पपर्यंत ॥ १४० ॥
शास्त्रकोशी नाही प्रमाण । कूटकविता करी क्षुद्र लक्षून ।
हरिती ब्राह्मणांचा मान । तरी संतान तयांचे न वादे ॥ 1४१ ॥
हरिदिनी शिवदिनी उपोषण । विधियुक्त न करी द्वादशी पूर्ण ।
तरी हस्तपाद क्षीण । होती त्याचे निर्धारि ॥ 1४२ ॥
एक शिवहरिप्रतिमा फोडिती । एक भगवद्भक्ता विघ्ने करिती ।
एक शिवमहिमा उच्छेदिती । नरकी होती कीटक ते ॥ 1४३ ॥
मातृद्रोही त्यासी व्याधी भरे । पितृद्रोही पिशाच विचरे ।
गुरुद्रोही तत्काळ मरे । भूतप्रेतगणी विचरे तो ॥ 1४४ ॥
विप्र आहार बहुत जेविती । त्यांस जो हासे दुर्मती ।
त्याचे मुखी अरोचकरोग निश्चिती । न सोडिती जन्मवरी ॥ 1४५ ॥
एक गोविक्रय करिती । एक कन्याविक्रय अर्जिती ।
ते नर मार्जार मस्त होती । बाळे भक्षिती । आपुली ॥ 1४६ ॥
जो कन्या भगिनी अभिलाषी । कामदृष्टी न्याहाळी पतिव्रतेसी।
प्रमेहरोग होय त्यासी। की खडा गुह्यात दाटत ॥ 1४७॥
प्रासादभंग लिंगभंग करी। देवांची उपकरणे अलंकार चोरी ।
देवप्रतिष्ठा अव्हेरी। पंडुरोग होय तेथे ॥ 1४८॥
एक मित्रद्रोह विश्वासघात करिती । मातृपितृहत्या गुरूसी संकटी पाडिती।
ब्रह्मवध गोवध न वारिती। अंगी सामर्थ्य असोनिया ॥ 1४९॥
ब्राह्मण बैसवोनि बाहेरी। उत्तमान्न जेविती गृहांतरी।
सोयर्‍यांची प्रार्थना करी। संग्रहणी पोटशूळ होती तया ॥ १५० ॥
एक कर्मभ्रष्ट पंचयज्ञ न करिती। एक ब्राह्मणांची सदने जाळिती।
एक दीनासी मार्गी नागविती। एक संतांचा करिती अपमान ॥ 1५१ ॥
एक करिती गुरुछळण। एक म्हणती पाहो याचे लक्षण ।
नाना दोष आरोपिती अज्ञान। त्यांचे संतान न वाढे ॥ 1५२ ॥
जो सदा पितृद्वेष करी। जो ब्रह्मवृंदासी अव्हेरी।
शिवकीर्तन ऐकता ध्या त्रासे अंतरी। तरी पितृवीर्य नव्हे तो ॥ 1५३ ॥
शिवकीर्तनी नव्हे सादर। तरी कर्णमूळरोग निर्धार ।
नसत्याच गोष्टी जल्पे अपार। तो दर्दुर होय निर्धारे ॥ 1५४ ॥
शिवकीर्तन किंवा पुराणश्रवण । तेथे शयन करिता सर्प होय दारुण ।
एक अतिवादक छळक जाण । ते पिशाचयोनी पावती ॥ 1५५ ॥
एका देवार्चनी वीट येत। ब्राह्मण पूजावया कंटाळत।
तीर्थप्रसाद अव्हेरीत। त्याच्या आखुडती अंगशिरा ॥ 1५६ ॥
मृग म्हणे ऐसी पापे अपार। मम मस्तकी होईल परम भार।
मग पारधी म्हणे सत्वर। जाई स्वस्थाना मृगवर्या ॥ 1५७ ॥
व्याध शिवनामे गर्जे ते क्षणी। कंठ सद्‌गदित अश्रू नयनी।
मागुती बिल्वदळे खुडोनी। शिवावरी टाकीतसे ॥ 1५८ ॥
चौप्रहरांच्या पूजा चारी। संपूर्ण झाल्या शिवजागरी।
सप्तजन्मीची पापे निर्धारी। मुळीहूनी भस्म झाली ॥ 1५९ ॥
तो पूर्वदिशा मुख प्रक्षाळीत। सुपर्णाग्रज उदय पावत।
आरक्तवर्ण शोभा दिसत। तेचि कुंकुम प्राचीचे ॥ १६० ॥
तो तिसरी मृगी आली अकस्मात। व्याध देखिला कृतान्तवत।
म्हणे मारू नको मज यथार्थ। बाळासी स्तन देऊन येते मी ॥ 1६१ ॥
व्याध अत्यंत हर्षभरित। म्हणे ही काय बोलेल शास्त्रार्थ ।
तो ऐकावया म्हणत। शपथ करूनि जाय तू ॥ 1६२ ॥
यावरी मृगी म्हणे व्याधा ऐक। जो तृणदाहक ग्रामदाहक।
गोब्राह्मणांचे कोंडी उदक। क्षयरोग त्यासी न सोडी ॥ 1६३ ॥
ब्राह्मणांची सदने हरिती देख। त्यांचे पूर्वज रौरवी पडती निःशंक।
मातृ-पुत्रा विघडती एक। स्त्रीपुरुषा विघड पाडिती ॥ 1६४ ॥
देवब्राह्मण देखोन । खालती न करिती कदा मान ।
निंदिती बोलती कठोर वचन । यम करचरण छेदी तयांचे ॥ 1६५ ॥
परवस्तु चोरावया देख । अखंड लाविला असे रोख ।
साधुसन्मानाने मानी दु:ख । त्यास नेत्ररोगतिडका न सोडिती ॥ 1६६ ॥
पुस्तकचोर ते मुके होती । रत्नचोरांचे नेत्र जाती ।
अत्यंत गर्वी ते महिष होती । पारधी निश्चित श्येनपक्षी ॥ 1६७ ॥
भक्तांची जो निंदा करीत । त्याचे मुखी दुर्गंधी घाणित ।
जो माता-पितयांसी ताडित । लुला होत यालागी ॥ 1६८ ॥
जो अत्यंत कृपण । धन न वेची अणुप्रमाण ।
तो महाभुजंग होऊन । धुसधुसीत बैसे तेथे ॥ 1६९ ॥
भिक्षेसी यतीश्वर आला । तो जेणे रिता दवडिला ।
शिव त्यावरी जाण कोपला । संतति संपत्ति दग्ध होय ॥ 1७० ॥
ब्राह्मण बैसला पात्रावरी । उठवूनि घातला बाहेरी ।
त्याहूनिया दुराचारी । दुसरा कोणी नसेचि ॥ 1७१ ॥
ऐसा धर्माधर्म ऐकोन । पारधी सद्गद बोले वचन ।
स्वस्थळा जाई जलपान करोन । बाळांसी स्तन देऊन येई ॥ 1७२ ॥
ऐसे ऐकोनि मृगी लवलाह्या । गेली जलप्राशन करूनिया ।
बाळे स्तनी लावूनिया । तृप्त केली तियेने ॥ 1७३ ॥
वडील झाली प्रसूत । दुसरी पतीची कामना पुरवित ।
मृगराज म्हणे आता त्वरित । जाऊ चला व्याधापासी ॥ 1७४ ॥
मृग पाडसांसहित सर्वही । व्याधापासी आली लवलाही ।
मृग म्हणे ते समयी । आधी मज वधी पारधिया ॥ 1७५ ॥
मृगी म्हणे हा नव्हे विधी । आम्ही जाऊ पतीच्या आधी ।
पाडसे म्हणती त्रिशुद्धी । आम्हासी वधी पारधिया ॥ 1७६ ॥
त्यांची वचने ऐकता ते क्षणी । व्याध सद्गद झाला मनी ।
अश्रुधारा लोटल्या ला नयनी । लागे चरणी तयांच्या ॥ 1७७ ॥
म्हणे धन्य जिणे माझे झाले । तुमचेनि मुखे निरूपण ऐकिले ।
बहुता जन्मींचे पाप जळाले । पावन केले शरीर ॥ 1७८ ॥
माता पिता गुरु देव । तुम्हीच आता माझे सर्व ।
कैचा संसार मिथ्या वाव । पुत्रकलत्र सर्व लटके ॥ 1७९ ॥
व्याध बोले प्रेमेकरून । आतां कधी मी शिवपद पावेन ।
तो अकस्मात आले विमान । शिवगण बैसले त्यावरी ॥ १८० ॥
पंचवदन दशभुज । व्याघ्रांबर नेसले महाराज ।
अद्भुत तयांचे तेज । दिक्‌चक्रामाजी न समाये ॥ 1८१ ॥
दिव्य वाद्ये वाजविती किन्नर । आलाप करिती विद्याधर ।
दिव्य सुमनांचे संभार । सुरगण स्वये वर्षती ॥ 1८२ ॥
मृगे पावली दिव्य शरीर । व्याध करी साष्टांग नमस्कार ।
मुखे म्हणे जय जय शिव हर हर । तो शरीरभाव पालटला ॥ 1८३ ॥
परिसी झगडता लोह होय सुवर्ण । तैसा व्याध झाला दशभुज पंचवदन ।
शिवगणी बहुत प्रार्थुन । दिव्य विमानी बैसविला ॥ 1८४ ॥
मृगे पावली दिव्य शरीर । तीही विमानी आरूढली समग्र ।
व्याधाची स्तुती वारंवार । करिती सुरगण सर्वही ॥ 1८५ ॥
व्याध नेला शिवपदाप्रती । तारामंडळी मृगे राहती ।
अद्यापि गगनी झळकती । जन पाहतीला सर्व डोळा ॥ 1८६ ॥
सत्यवतीहृदयरत्नखाणी । रसभरित बोलिला लिंगपुराणी ।
ते सज्जन ऐकोत दिनरजनी । ब्रह्मानंदेकरूनिया ॥ 1८७ ॥
धन्य ते शिवरात्रिव्रत । श्रवणे पातक दग्ध होत ।
जे हे पठण करिती सावचित । धन्य पुण्यवंत नर तेचि ॥ 1८८ ॥
सज्जन श्रोते निर्जर सत्य । प्राशन करोत अ शिवलीलामृत ।
निंदक असुर कुतर्की बहुत । त्यास प्राप्त कैचे हे ॥ 1८९ ॥
कैलासनाथ ब्रह्मानंद । तयाचे पदकल्हार सुगंध ।
तेथे श्रीधर अभंग षट्पद । रुंजी घालीत शिवनामे ॥ १९० ॥
शिवलीलामृत ग्रंथ प्रचंड । स्कंदपुराण ब्रह्मोत्तरखंड ।
परिसोत सज्जन अखंड । द्वितीयाध्याय गोड हा ॥ १९१ ॥
॥ श्रीसांबसदाशिवार्पणमस्तु ॥ शुभं भवतु ॥
शिवलीलामृत अन्य अध्याय
शिवलीलामृत अध्याय पहिला | Shri Shiv Leelamruta Adhyay 1
शिवलीलामृत अध्याय तिसरा | Shri Shiv Leelamruta Adhyay 3
शिवलीलामृत अध्याय चौथा | Shri Shiv Leelamruta Adhyay 4
शिवलीलामृत अध्याय पाचवा | Shri Shiv Leelamruta Adhyay 5
शिवलीलामृत अध्याय सहावा | Shri Shiv Leelamruta Adhyay 6
शिवलीलामृत अध्याय सातवा | Shri Shiv Leelamruta Adhyay 7
शिवलीलामृत अध्याय आठवा | Shri Shiv Leelamruta Adhyay 8
शिवलीलामृत अध्याय नववा | Shri Shiv Leelamruta Adhyay 9
शिवलीलामृत अध्याय दहावा | Shri Shiv Leelamruta Adhyay 10