श्री पुरुषोत्तम मास अध्याय सतरावा

अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 17 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 17

श्रीगणेशाय नमः ॥

श्रीसरस्वत्यै नमः ॥

जयजयाजी रघुराया ॥ अनाथ नाथाप्राणसखया ॥
दुर्धर हे तुझी माया ॥ निवारीं भयापासुनी ॥ १ ॥

मी तव अत्यंत दीन ॥ पदरीं नसे कांहीं धन ॥
जेणें घडे दान पुण्य ॥ हें तो न घडे जाण सर्वथा ॥ २ ॥

परी विश्वास बैसला एके ठायीं ॥ नामाविण सार्थक नसे कांहीं ॥
म्हणोन भलत्या प्रकारें पाहीं ॥ नाम ह्रदयीं वसों दे ॥ ३ ॥

सकृदुच्चरितं येन हरिरित्यक्षरद्वयं ॥
बद्धः परिकरस्तेन मोक्षाय गमनं प्रति ॥ १ ॥

यालागीं नाही हेत धरिला ॥ दुसराही वाक्य आधार ऐकिला ॥
नारदाप्रति अनुवादला ॥ स्वयें जनार्दनरूपें ॥ ४ ॥

नाहं वसामि वैकुंठे योगिनां ह्रदयेरवौ ॥
मद्भक्‍ता यत्र गायंति तत्र तिष्ठामि नारद ॥ २ ॥

ऐसिया व्यासवचनें ॥ विश्वास धरिला जीवप्राणें ॥
कथा कुशळता कांहीं नेणें ॥ आणीक नेणे साधन ॥ ५ ॥

आतां कळें तैसें करीं ॥ तारीं अथवा मारीं ॥
उचित येईल तें करीं ॥ अयोध्यापुरवासिया ॥ ६ ॥

ऐका श्रोतेहो सादर ॥ मलमाहात्माचा विस्तार ॥
कथाभाग अपूर्व फार ॥ लक्ष्मीनारायण संवाद ॥ ७ ॥

श्रीभगवानुवाच ॥ श्रृणुदेवि प्रवक्ष्यामि कथामाश्चर्यकारिणीं ॥
मलिम्लुचस्य मासस्य क्रुतस्नानत्रयस्यच ॥ ३ ॥

लक्ष्मीतें वेद जनार्दन ॥ मलमासी करितां स्नान ॥
परि दिनत्रय करितां जाण ॥ तेंही महिमान अवधारा ॥ ८ ॥

जयातें शक्ति नाहीं शरीरीं ॥ स्नान करितां एकमास वरी ॥
तयानें त्रिरात्र बरविया परी ॥ स्नानविधि सारिजे ॥ ९ ॥

तरी येविषयींचा इतिहास ॥ अवधारी जे सावकाश ॥
श्रवणकरितां विशेष ॥ साधे यश तयातें ॥ १० ॥

पूर्वी दक्षिणदिशे पवित्र ॥ प्रतिष्ठान पुण्यक्षेत्र ॥
गंगाप्रवाह विचित्र ॥ ब्राह्मणवर्णी सुपात्र पैं ॥ ११ ॥

ब्रह्मवृंदांचा समुदावो ॥ ठायीं ठायीं वेदघोष पाहाहो ॥
चारीवर्ण स्वधर्म पाहा हो ॥ यथाचारें वर्तती ॥ १२ ॥

षट्‍कर्मिरत ब्राह्मण ॥ अध्ययन अध्यापन ॥
समयीं अतिथि आलिया जाण ॥ देती भोजन यथासुखें ॥ १३ ॥

श्रुतिस्मृति पुराणें ॥ घरोघरीं हरिकीर्तनें ॥
वेदघोष पारायणें ॥ सदांसर्वदा सारखीं ॥ १४ ॥

तंव तया नगरीं एक ब्राह्मण ॥ धर्मशर्मा नामाभिधान ॥
सदाचारें सुखसंपन्न ॥ सर्वज्ञ दयाळु तो ॥ १५ ॥

तयाची स्त्री परम पतिव्रता ॥ काशीनामें साध्वी विख्याता ॥
एकोमय वर्तती उभयतां ॥ वृद्ध अवस्था दोघातें ॥ १६ ॥

पोटीं संतान नसे कांहीं ॥ परी विद्याबळें मान्यता होई ॥
विशेष भाव सर्वाठायीं ॥ पूजासनीं श्रेष्ठता ॥ १७ ॥

उभयतां समान वयस ॥ तव पातलिया मळमास ॥
गौतमी तटी स्नानास ॥ नारी नर समस्त जाताती ॥ १८ ॥

ऐसें वर्ततां ते अवसरीं ॥ विप्रस्त्रियेनें देखिलें नेत्रीं ॥
मनामाजी विचार करी ॥ म्हणे कवण परी करावी ॥ १९ ॥

जन जाताती स्नानासी ॥ आचरताती पुण्याचरणासी ॥
शक्ति नाहीं माझिया शरिरासी ॥ कवण उपायासी करूं आता ॥ २० ॥

ऐसी चिंता करितां ह्रदयात ॥ तंव पति पातला गृहांत ॥
येरी पुसतसें वृत्तांत ॥ खेदयुक्त आजि कांहीं ॥ २१ ॥

येरू म्हणे स्वामीराजा ॥ वृथा जन्म हा पैं माझा ॥
नेमधर्म तपवोजा ॥ अधोक्षजा नेंणें मी ॥ २२ ॥

मलमास तो पुण्यागळा ॥ स्नानातें जाती विप्रमेळा ॥
स्त्री बाळ वृद्ध सकळां ॥ करिती सोहळा उपचारें ॥ २३ ॥

ते देखो न माझे जीवीं ॥ चिंता वाटतसे ह्रदयीं ॥
परी शरीरीं शक्ति नाहीं ॥ यालागीं पाहीं उद्विग्न मी ॥ २४ ॥

ऐकूनि स्त्रियेचें उत्तर ॥ कृपेनें द्रवलें विप्रअंतर ॥
काय बोले प्रत्युत्तर ॥ तें साचार परिसीजे ॥ २५ ॥

धन्य ते उभयतां पवित्र ॥ तयाचें दर्शने ॥
पवित्र गाव नाहींतरी चित्रविचित्र ॥ स्त्री पुरुष चरित्र अवधारा ॥ २६ ॥

स्त्रिया आचरती नेमधर्म ॥ भ्रतार क्षुधेनें तळमळे परम ॥
तयावरी क्रोधयुक्त अधम ॥ बोले काय कामिनीतें ॥ २७ ॥

म्हणे तुम्हांतें स्नान नाहीं संध्या नाहीं ॥ पाकसिद्धी जाली कीं नाहीं ॥
या विरहित आणीक कांहीं ॥ दूजा नाहीं व्यापार ॥ २८ ॥

स्वयें पुण्य करवेना ॥ दूजियाचें देखों शकेना ॥
आतां क्षणभरी निवांत बैसा ना ॥ मी येत्यें पुराणाहूनी ॥ २९ ॥

तंवतरी निद्रा करा स्वस्थ ॥ लवकरी जेवितां देह पोसत ॥
शेवटी मसणवटी होय प्राप्त ॥ ऐसें ज्ञान सांगत भ्रतारा ॥ ३० ॥

भ्रतारें बोधावें स्त्रियेसीं ॥ शास्त्ररीती आहे ऐसी ॥
सांप्रत स्त्रीधर्मासीं ॥ न भूतो भविष्यति ॥ ३१ ॥

असो ऐसी नव्हे विप्र ललना ॥ नुलंघी कधीं पतिवचना ॥
धन्य ते पतिव्रता अंगना ॥ विप्रराणा संतोषे ॥ ३२ ॥

मग स्त्रियेतें बोले उत्तर ॥ उभयतां जराभूत शरीर ॥
चालतां न ठाके गंगातीर ॥ तरी एक विचार अवधारीं ॥ ३३ ॥

संपूर्ण मासवरी करितां स्नान ॥ शरीरीं अवकाश न दिसे जाण ॥
तरीं त्रिरात्री व्रत संपूर्ण ॥ करूं आपण उभयतां ॥ ३४ ॥

ऐसा विचार करूनियां ॥ त्रिरात्र जाती तटाकिया ॥
एकमेकाचा हस्त धरूनियां ॥ जाती लवहाह्या स्नानातें ॥ ३५ ॥

उष:कालीं करूनियां स्नान सारूनियां तीळतर्पण ॥ स्वगृहीं येती परतून ॥
देती दान द्विजातें ॥ ३६ ॥

शक्तिनुसार अपूप अन्न ॥ ते कांस्यपात्रीं निक्षेपून ॥
घृतासहित किंचित सुवर्ण ॥ देती दान सत्पात्रीं ॥ ३७ ॥

मग पाकसिद्धी करून ॥ स्वपंक्तीसीं-विप्र पाचारून ॥
यथारूचीं करीती भोजन ॥ आनंद मना उभयतांच्या ॥ ३८ ॥

ऐसे लोटले दोन दिवस ॥ तिसरें दिनीं चालिले गंगेस ॥
तंव अपूर्व वर्तलें त्या समयास ॥ सावकाश अवधारा ॥ ३९ ॥

एक याम उरली रजनी ॥ उभयतांचे निजध्यास असे मनीं ॥
म्हणोन अपरात्रीच उठोनी ॥ स्नानालागुनी चालिले ॥ ४० ॥

स्नानार्थं सर्वं सभारान् गृहीत्वा गौतमीप्रति ॥
गमनं कृत्वामागत्यमार्गे कश्चित् क्षुधाकुल: ॥ ४ ॥

तंव एकाएकीं समोर ॥ पिशाच उभा राहिला थोर ॥
लंबोदर दीर्घ शरीर ॥ क्षुधातुर उभा ठेला ॥ ४१ ॥

मस्तकीं केश विखुरले ॥ ते धूम्राकार आरक्त डोळे ॥
नखाचे गुंडाळे वळले ॥ जिव्हां आवाळें चाटित ॥ ४२ ॥

दंत विशाळ दीर्घ थोर ॥ केवळ अस्थींचा पंजर ॥
उभा ठेला नग्न दिगंबर ॥ देखून विप्र कांपतसे ॥ ४३ ॥

विप्र ललना भयभीत ॥ केउते उदलें अरिष्ट अद्‌भुत ॥
पुण्यक्रियेसी विघ्न प्राप्त ॥ अकस्मात उदेलें ॥ ४४ ॥

नेणों कर्माचें विंदान ॥ आम्हां पुण्य घडेल कोठून ॥
स्नानातें आजी तिसरा दिन ॥ निवारीं विघ्न केशवा ॥ ४५ ॥

तंव तो पिशाच वृक्षातें ॥ आळेपिळे असे घेत ॥
नयनीं देखून उभयातें ॥ धांवून येत सन्निध ॥ ४६ ॥

तद्‌दृष्ट्‍वा विकृतिं भूतं धर्मशर्मा द्विजोत्तमः ॥
उवाच वचनं सूक्ष्मं कोऽसित्वं भीमदर्शनः ॥ ५ ॥

विप्रें धैर्य धरून मनीं ॥ बोलता झाला तेच क्षणीं ॥
म्हणे तूं तव कोण या स्थानीं ॥ आलासि कोठूनीं सांगपां ॥ ४७ ॥

ऐकून विप्राचें उत्तर ॥ येरें घातला नमस्कार ॥
पूर्वस्मरण जालें साचार ॥ बोले उत्तर ब्राह्मणातें ॥ ४८ ॥

ऐक भूदेवा वहिलें ॥ तव दर्शनं पावन झालें ॥
करद्वय जोडून वहिलें ॥ विप्रालागीं तेधवा ॥ ४९ ॥

पिशाच जोडितां कर ॥ विप्र भीतीनें गेला दूर ॥
कांपतसे थरथर ॥ झाला स्थीर ते काळीं ॥ ५० ॥

मग तो पिशाच बोलें वचन ॥ मी पावन जालों तव दर्शन ॥
पूर्व स्मरण आठवलें जाण ॥ ऐकें कथन भूदेवा ॥ ५१ ॥

पूर्वी मी धनवंत सावकार ॥ सकळ वस्तूंचा रक्षणार ॥
माझियां धनासीं नाहीं पार ॥ सौख्य अपार भोगी मीं ॥ ५२ ॥

दासदासी स्वगृहीं ॥ गोमहिषी खिल्लारें पाहीं ॥
पुत्र कन्या स्नुषा सर्वही ॥ मिती नाहीं भाग्यातें ॥ ५३ ॥

परी स्वप्नींही नेणें धर्मदान ॥ मग कैचें पुराणश्रवण ॥
नेणें कधीं हरिकीर्तन ॥ नाही दर्शन संताचें ॥ ५४ ॥

सदां सर्वदां चित्त द्रव्यावरी ॥ विप्र भोजन न घडे तिळभरी ॥
तंव पातली महामारी ॥ जालों शरीरीं हतकाया ॥ ५५ ॥

यमदूतीं नेला मारित ॥ कुंभपाकादी जाचणी तेथ ॥
मज भोगविली अमित ॥ ते न सांगवत माझेनी ॥ ५६ ॥

यमजाचणी अपार ॥ सांगतां उलों पाहे अंतर ॥
शब्द न फुटे बाहेर ॥ बोलता उत्तर तुम्हांसीं ॥ ५७ ॥

ऐसें दुःख बहुत ॥ मज भोगविती यमदूत ॥
मग मज ढकलून देत ॥ चांडाळ योनींत जन्मलों ॥ ५८ ॥

तिसरे जन्मीं भिल्ल जालों ॥ चौरकर्म करूं लागलों ॥
वाट पाडूं लागलों ॥ मारूं लागलों प्राणियां ॥ ५९ ॥

जीवमात्राचा करीं घात ॥ पुराणिकातें जिवें मारित ॥
साधुसंताते द्वेषित ॥ नाहीं भीत पापातें ॥ ६० ॥

परद्वारातें मिती नाहीं ॥ ऐसें पाप वर्तलों देहीं ॥
तंव भगेंद्रें लिंग पाहीं ॥ पतन जालें शरीर ॥ ६१ ॥

मग लागला क्षयरोग ॥ मृत्यु पावलों सवेग ॥
तंव यमलोकींचा संग ॥ सांगता भोग उदेला ॥ ६२ ॥

माझें पाप अति दुस्तर ॥ जाणूनियां यमकिंकर ॥
असिपत्र नरक अघोर ॥ भोगविले फार मजलागीं ॥ ६३ ॥

ऐसे तीस सहस्र वर्षेवरी ॥ क्लेश भोगविले शरीरीं ॥
मग पिशाच योनि निर्धारी ॥ प्राप्त जाली मजलागीं ॥ ६४ ॥

निवेदिलासे समस्त ॥ परि तव दर्शनें करुनि मुक्त ॥
होईन ऐसें वाटतें ॥ ६५ ॥

ऐसा माझा पूर्ववृत्तांत ॥ निवेदिलासे समस्त ॥
परी तव दर्शनें करूनि मुक्त ॥ होईन ऐसें वाटतें ॥ ६५ ॥

तरी ब्राह्मण ह्रदय कोमळ ॥ करी परोपकार अढळ ॥
जेणें निरसे पिशाचमळ ॥ होई दयाळ महाराजा ॥ ६६ ॥

परउपकारी द्विजवर्या ॥ आचरसी सद्‍वृत्ती सक्रिया ॥
तरीं मातें उपकार करूनियां ॥ निवारींया भयापासुनी ॥ ६७ ॥

ऐसी ग्लानी करून ते काळीं ॥ बोलतसे करुणा मेळीं ॥
विप्र द्रवला ह्रदयकमळीं ॥ अभयवाणीं बोलत ॥ ६८ ॥

म्हणे तो अकिंचन ब्राह्मण ॥ गांठीस नाही कांहीं धन ॥
जेणें करितां घडे धर्मदान ॥तेंही साधन नेणें मी ॥ ६९ ॥

परी मळमास असे प्रस्तुत ॥ त्रिरात्री स्नानातें असे जात ॥
तयामाजी दोन दिवस जाले सतत ॥ उर्वरित दिन एक पैं ॥ ७० ॥

तरीं आम्ही स्नान करून मागुती येतां ॥ तोंवरी तूं स्थिर राहें आतां ॥
पुढें विचार सुचेल तत्वतां ॥ तोची व्यथा परिहारी ॥ ७१ ॥

ऐसा वदोनी प्रश्न तयासी ॥ उभयतां गेले स्नानासी ॥
येरू बैसला मार्गासी ॥ केधवां येती म्हणोनी ॥ ७२ ॥

जळो ही दुराशा पापीण ॥ इणें नाडिलें समग्रजन॥
न सोडी कवणा लागून ॥ दुरत्यय जाणे आशा हे ॥ ७३ ॥

तापसी होकां संन्यासी ॥ भूत अथवा पिशाचासी ॥
रंक हो कां रायासी ॥ आशा कवणासी सुटेना ॥ ७४ ॥

जेणें आशेचा त्याग केला ॥ तोचि जाणावा मुक्त जाला ॥
येर तो जगत्रय भला ॥ सर्वही गोंविला आशेनें ॥ ७५ ॥

असो तो पिशाच आशाबद्ध ॥ मार्ग लक्षीतसे सुबद्ध ॥
तों येरीकडे गंगाजळीं ब्रह्मवृंद ॥ स्नानें करिती अद्यमर्षणीं ॥ ७६ ॥

सारूनियां नित्य कर्म ॥ मागे परतला विप्रोत्तम ॥
तंव मार्गी तो अधम ॥ वाट पाहत बैसला ॥ ७७ ॥

केधवां येईल म्हणोनी ॥ आशाबद्ध निज मनीं ॥
मार्ग लक्षीत बैसला ध्यानीं ॥ जेवीं कामिनी जारातें ॥ ७८ ॥

कीं दाता लक्षीतसे याचक ॥ अन्नार्थी लक्षी अन्नोदक ॥
तृषार्थी लक्षी गंगोदक ॥ तेवीं देख पिशाचतो ॥ ७९ ॥

विप्रातें देखून नयनीं ॥ नमस्कार घातला धरणी ॥
म्हणे दयावंता मोक्षदानी ॥ दावी करणी आपुली पैं ॥ ८० ॥

करुणा शब्द ऐकून कानीं ॥ विप्र द्रवला अंतःकरणीं ॥
मग तयातें आश्वासुनी ॥ उदक करी घेतलेसें ॥ ८१ ॥

म्हणे महापुरुषा ऐक वचन ॥ त्रिरात्री स्नानाचें जे पुण्य ॥
तें तुज म्यां केलेंसे अर्पण ॥ होऊं उद्धरण पैं तुझें ॥ ८२ ॥

ऐसें वचन बोलुनी ॥ उदक घातलें ते चरणीं ॥
तंव नवल वर्तलें तें सज्जनीं ॥ सावधमनी परिसावें ॥ ८३ ॥

पूर्ण दयाळु दीननाथ ॥ दासाचें उणें पडो नेदी किंचित ॥
आपुली ब्रीदावळी सांभाळीत ॥ महिमा वाढवीत भक्ताचा ॥ ८४ ॥

मग स्वर्गीहूनी विमान ॥ उतरतें जालें तेच क्षण ॥
चतुर्भुज विष्णुगुण ॥ समान तेजस्वी ॥ ८५ ॥

परम रमणीय लखलखीत ॥ माजी घंटा घणघणित ॥
ऐसें विमान अकस्मात ॥ नयनीं देखत विप्र तो कां ॥ ८६ ॥

दिव्यदेही करून पिशाच तें ॥ विमानीं वाहिलें तयातें ॥
तंव तो स्तुतिवाद गर्जत ॥ भावें नमीत भूदेवा ॥ ८७ ॥

म्हणे करुणाकरा विप्रवर्या ॥ कृपासागरा परम उपकारिया ॥
वेंचून आपली पुण्यक्रिया ॥ केला मज पापिया उद्धार ॥ ८८ ॥

धन्य ते परोपकारी जन ॥ परकाजीं वेंचिती प्राण ॥
तयावरी संतुष्टे जनार्दन ॥ न लागे आन साधन पैं ॥ ८९ ॥

असो ऐसा पिशाच उद्धरिला ॥ तीन जन्मातें मुक्त जाला ॥
तीन स्नानानें पुण्यागळा ॥ तात्काळ पावला मोक्षातें ॥ ९० ॥

ऐसा प्रत्यय देखून मनीं ॥ पुनः नेम धरिला ब्राह्मणीं ॥
उभयतां गेलें उद्धरोनी ॥ ते वैकुंठ भुवनीं वास्तव्य ॥ ९१ ॥

हें महात्म स्नानाचें ॥ सांगितलें तीन दिवसांचें ॥
अगणित पुण्य एक मासाचें ॥ महिमान स्नानाचें आगळें ॥ ९२ ॥

ऐसा कथाभाग समग्र ॥ लक्ष्मीतें वदे शारंगधर ॥
तोची प्राकृतभाषे सविस्तर ॥ केला उद्धार श्रोतियांचा ॥ ९३ ॥

म्हणोनी भावार्थ धरोनी ॥ व्रत आचरावें सज्जनीं ॥
अमान्य न माना कोणी ॥ व्यासवाणी सत्य हे ॥ ९४ ॥

मी तंव संतांचा पाईक ॥ चातुर्य कळा नसे ठाऊक ॥
परी तेथें वदविता एक ॥ रघुनायक दाशरथी ॥ ९५ ॥

श्रोतियांवक्तियांचे अंतरीं ॥ तोचि व्यापक सर्वांतरी ॥
म्हणोनी प्रार्थनेची वैखरी ॥ कुंठित निर्धारी जालीसे ॥ ९६ ॥

इति श्रीअधिक माहात्म्य ग्रंथ ॥ पद्मपुराणींचे संमत ॥
मनोहरसुत विरचित ॥ सप्तदशोऽध्याय समाप्तः ॥

श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥

ओव्याची संख्या ॥ ९६ ॥ श्लोक ५ ॥

॥ इति सप्तदशोध्यायः ॥


पुरुषोत्तम/अधिक मास कथा अन्य अध्याय


अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 1 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 1
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 2 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 2
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 3 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 3
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 4 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 4
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 5 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 5
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 6 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 6
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 7 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 7
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 8 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 8
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 9 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 9
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 10 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 10

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *