श्री गणेशाय नमः ॥
जयजयाजी श्रीगुरुसमर्था ॥ भाविकांते मोक्षदाता ॥
अनाथनाथा कृपावंता ॥ करुणाकरा दीनबंधो ॥ १ ॥
अगाध भक्तीचा महिमा ॥ भक्तप्रिय सर्वोत्तमा ॥
भक्तिवीण निरर्थक जन्मा ॥ प्राणियांचा निर्धारें ॥ २ ॥
यालागीं भाव धरून अंतरीं ॥ प्रचीत घ्यावी शरीरीं ॥
आत्मप्रचीत गुरुप्रचीतवरी ॥ शास्त्रप्रचीत तिसरी जाणिजे ॥ ३ ॥
म्हणोन दृष्टांतीं कथाभाग सत्य ॥ स्वयें बोलिला श्रीअनंत ॥
ही जाणिजे शास्त्रप्रचीत ॥ ऐका दृष्टांत दुसरा ॥ ४ ॥
वक्ता वदेल अर्थांतर ॥ तो जाणिजे गुरुकृपा साचार ॥
भाव धरूनि उकलावें अंतर ॥ मग साक्षात्कार आत्मप्रचीती ॥ ५ ॥
एवं तिन्ही प्रचीती घेऊनी ॥ प्रवर्तावें श्रोतेजनीं ॥
याउपरी मलमास कथनीं ॥ श्रोतेजनीं परिसावी ॥ ६ ॥
लक्ष्मी नारायण संवाद ॥ तोची श्रोतियां करूं विशद ॥
ऐका विचक्षण सावध ॥ जेणें हरेल वेध मानसीं ॥ ७ ॥
क्षीराब्धिजा वदे पुरुषोत्तमा ॥ अनुपम्य ऐकिला जी महिमा ॥
तरी पुढील परिसावें नेमा ॥ कवणे परी आचरावें ॥ ८ ॥
कवण उद्धरोनि गेला ॥ कवणें नेम असा साधिला ॥
हा तंव विस्तार आगळा ॥ कृपा करून वदावा ॥ ९ ॥
ऐकून लक्ष्मीची वाणी ॥ बोलता जाला चक्रपाणी ॥
म्हणे ऐकहो शुभकल्याणी ॥ एकाग्र करून मानस ॥ १० ॥
मेरु सिंधौतु नगरी वर्तते बहुविस्तरा ॥
नाम्ना शिवपुरी ख्याता शिवस्याति प्रिया सदा ॥ १ ॥
गोकर्णस्य गिरेः प्रार्श्वे प्रासादाट्टलभूषिता ॥
बव्हाश्चर्यवतीरम्या रम्यचत्वर शोभिता ॥ २ ॥
नाना ब्राह्मणसंयुक्ता क्षत्रियैश्च विराजिता ॥
वैश्यैः शूद्रै स्तथान्यैश्च संयुक्ता सत्यवादिभिः ॥ ३ ॥
तस्यामासीत्सदाचारः शूद्रः कश्चिद्वरोगृही ॥
नाम्नापि विप्रदासोसौ कमर्णापि तथाविधः ॥ ४ ॥
तस्य पत्नी विप्रदासीसा नाम्ना शुभलक्षणा ॥
साध्वी पतिपरापत्युराज्ञासन्निता सदा ॥ ५ ॥
मेरु तळाचिया ठायीं जाण ॥ शिवकांची नगरी विस्तीर्ण ॥
ब्रह्मसमुदावो परिपूर्ण ॥ अध्ययन घरोघरीं ॥ ११ ॥
गोकर्णाचे पश्चिमदिशे ॥ अपूर्व नगरी ते असे ॥
क्षुद्र क्षेत्री सर्व धर्म वसे ॥ वेदमार्गे वर्तती पैं ॥ १२ ॥
वेदमर्यादा नुलंघिती कोणी ॥ ब्राह्मणा पूजिती वर्ण तिन्ही ॥
श्रौतस्मार्त अवग्रहणीं ॥ सदाचारें ब्राह्मण वर्तती जे ॥ १३ ॥
नगराची रचना अतिअद्भुत ॥ पाहून जननयन तटस्थ होत ॥
रम्य गोपुरें लखलखीत ॥ बरवी झळकत रविकिरणें ॥ १४ ॥
तया नगरीं एक शूद्र जाण ॥ नाम तयाचें विप्रदास म्हणोन ॥
बाहाताती सर्वही जन ॥ सेवाधारी पूर्ण ब्राह्मणाचा ॥ १५ ॥
एका विप्राचिया घरीं ॥ करून सेवा चाकरी ॥
निरंतर वर्ते सदाचारी ॥ विश्वास पूर्ण ब्राह्मणाचा ॥ १६ ॥
तयाची भार्या पतिव्रता पूर्ण ॥ नुलंघी कदा पतिवचन ॥
तेही विप्रसेवा करूनि जाण ॥ कुटुंब रक्षण करिताती ॥ १७ ॥
याउपरी एके दिनी ॥ मलमासे संधी जाणुनी ॥
विप्रमेळा तये क्षणीं ॥ स्नानालागुनी चालिले ॥ १८ ॥
तंव ते शुद्रकामिनी ॥ विनवी भ्रतारालागुनी ॥
समस्त जग मिळोनी ॥ स्नानालागुनी जाताती ॥ १९ ॥
तरी आपण वर्णहीन याती ॥ केवी न घडेल पुण्यप्राप्ती ॥
द्रव्यही नाहीं संचितीं ॥ जे दान पद्धती करावी ॥ २० ॥
यालागीं प्राणनाथा पाहीं ॥ विप्रा सांगातें चला सर्वही ॥
दानधर्मातें धन तें नाहीं ॥ परी करूं देह पवित्र ॥ २१ ॥
स्नानें करून पवित्रता ॥ ऐसी वदतसे जनवार्ता ॥
यालागीं विप्रातें प्रार्था ॥ न्यावे तत्वता समागमें ॥ २२ ॥
ऐसें ऐकून उत्तर ॥ द्रवलें शूद्राचें अंतर ॥
मग प्रार्थूनिया द्विजवर ॥ निघाला सत्वर कुटुंबेंसि ॥ २३ ॥
यात्रेचा समुदावो पातला ॥ गोकर्ण क्षेत्राप्रति आला ॥
पाहोन तेथीच्या गंगाजळा ॥ तटस्थ जाला समुदावो ॥ २४ ॥
गंगा पाहतांच नयनीं ॥ तात्काळ पातका होय धुणी ॥
समग्र जन स्नानालागुनीं ॥ तये स्थानीं उतरले ॥ २५ ॥
नित्य करिती स्नानदानास ॥ यात्रा राहिली एक मास ॥
विप्रासवें शूद्रही स्नानास ॥ स्त्रियेसहीत जातसे ॥ २६ ॥
नित्य स्नान-विधीसारूनी ॥ मग पुष्पबिल्वादी आणुनी ॥
नित्य पूजितसे शिवभवानी ॥ भावार्थ मनी आगळा ॥ २७ ॥
उभयतां जाऊनि वनांत ॥ काष्ठभारा आणिती नित्य ॥
त्याचा विक्रय करून सत्य ॥ द्रव्य संचय करिताती ॥ २८॥
मौन्य न बोलती कवणासी ॥ नक्त राहती उपवासी ॥
सायंकाळीं सारिती भोजनासी ॥ नित्यनेमेसी वर्तत ॥ २९ ॥
ऐसे व्रत संपूर्ण एकमास ॥ उभयतां आचरली निर्दोष ॥
पाप जळालें निःशेष ॥ नाहीं लवलेश तिळभरी ॥ ३० ॥
मग संचयो जो धनाचा ॥ नित्य विक्रय काष्ठाचा ॥
तो काढुनियां तयाचा ॥ व्यय करिते पैं जाले ॥ ३१ ॥
यथायुक्त ब्राह्मण भोजन ॥ करिते जाले उद्यापन ॥
त्रयचि दशक अपूप अन्न ॥ केलें अर्पण द्विजातें ॥ ३२ ॥
मग शेवटीं ते उभयतां ॥ भोजनीं बैसलें तत्वता ॥
घेऊन विप्रांची मंत्राक्षता ॥ बिराडमार्गी चालिले ॥ ३३ ॥
तंव नवल वर्तलें तये क्षणीं ॥ रात्र जाली एक यामिनी ॥
तंव एक पिशाच मार्गस्थानीं ॥ उभां येऊनि ठाकला ॥ ३४ ॥
विक्राळ वदन भयंकर ॥ लंबबाहो विशाळ शरीर ॥
मुख पसरूनि क्षुधातुर ॥ धांवला समोर ग्रासावया ॥ ३५ ॥
तयातें पाहून उभयांनीं ॥ तटस्थ ठेले तयास्थानीं ॥
तंव दैवयोगें करूनीं ॥ अपूर्व काहाणीं पैं जाली ॥ ३६ ॥
पुण्यशरिरी शूद्रदंपत्य ॥ पाहूनी पिशाच प्रेत ॥
क्रूर भावना निरसून तेथें ॥ जाला बोलतां शूद्रातें ॥ ३७ ॥
म्हणे महापुरुषां तू कोण ॥ येथें यावया काय कारण ॥
मी तंव क्षुधीत पिशाच जाण ॥ करावया भक्षण आलों तुम्हां ॥ ३८ ॥
परी तंव दर्शनें समाधान ॥ पावन जालें माझें मन ॥
तूंतें करितां संभाषण ॥ वाटे पावन होईन मी ॥ ३९ ॥
आजवरी या पर्वतशिखरीं ॥ मी फिरत होतों वनांतरी ॥
वृकव्याघ्र नानापरी ॥ क्षुधाहारीं हिंडतसे ॥ ४० ॥
परि क्षुधा न धाय सर्वथा ॥ या क्षुधेंत फिरे मी तत्वता ॥
तंव दृष्टीस देखिलें अवचिता ॥ विप्रदासा तुजलागी ॥ ४१ ॥
तरी कृपावंता दयानिधी ॥ निरसी माझी भवव्याधी ॥
देऊनियां पुण्य औषधी ॥ भवभयव्याधी हरावी ॥ ४२ ॥
ऐकून तयाचें उत्तर ॥ शूद्र वदे तेव्हां प्रत्युत्तर ॥
म्हणें तूं पूर्वी होतासि थोर ॥ ते सविस्तर निवेदी ॥ ४३ ॥
कवण पापास्तव पाहें ॥ पिशाच देह लाधला आहे ॥
तो सांगे लवलाहें ॥ पुढें उपाय विचारू ॥ ४४ ॥
येरू म्हणे ऐकें स्वामिराजा ॥ पूर्वी मीं क्षेत्रज वंशी राजा ॥
होतों पराक्रमीं तेजःपुंजा ॥ शत्रु सहज पायातळी ॥ ४५ ॥
सर्वांवरी दरारा पाहें ॥ कापती सर्वही राये ॥
यवन मंडळी पाळीं निर्भय ॥ नाहीं भयपापाचें ॥ ४६ ॥
पुण्य लेश नाहीं सर्वथा ॥ स्वप्नीं नेणें धर्मवार्ता ॥
मार्ग पाडून तत्वता ॥ वस्तु हरीं मार्गस्थांच्या ॥ ४७ ॥
परद्वार असंख्यात ॥ मज घडले अपरमित ॥
माझिया पापा नाहीं गणित ॥ सौख्या अमीत भोगिलें ॥ ४८ ॥
आपपर नेणें सर्वथा ॥ प्रजेतें नागवीं तत्वता ॥
त्यांचिया शापें मज ताता ॥ क्षयरोग लागला पैं ॥ ४९ ॥
त्यायोगें मृत्यु पावलों सवेग ॥ यमदूतीं कर्शूनियां आंग ॥
दुर्धर माझा पापभोग ॥ जाणुनि जाचिती मजलागीं ॥ ५० ॥
मी दानधर्म केलाच नाहीं ॥ अतीत अभ्यागत नेणें कांहीं ॥
तीर्थ पर्वणी स्वप्नीही ॥ पाहिलीं नाहीं पापिष्टें ॥ ५१ ॥
द्रव्य असूनि माझे पदरीं ॥ मी तव तीर्थ दान न करीं ॥
सरली आयुष्याची दोरी ॥ नरक अघोरी टाकिलें मज ॥ ५२ ॥
मग तेथें बहु पस्तावलों ॥ अहा देवा स्वधर्म आंचरलों ॥
पापातें मी नाहीं भ्यालों ॥ मदबळें करूनियां ॥ ५३ ॥
मग तेथें उपाव नसे काहीं ॥ हिंपुटी जालों स्वदेहीं ॥
द्रव्य जोडिलें तेंही ॥ राहिलें जेथिचें तेथेंची ॥ ५४ ॥
व्यर्थ गेलीं माझी वयसा ॥ पापबळें जोडिला पैसा ॥
संसारकारणीं सर्व आशा ॥ शेवटीं नाशा पावलों ॥ ५५ ॥
मिळोनीं काका मामा आत्या ॥ बंधुभगिनी आणि चुलत्या ॥
मिळूनियां मज भोंवत्या ॥ वाटोळे केलें द्रव्याचें ॥ ५६ ॥
सासूसासरा विहिणी ॥ सुना जावई काकी मामी ॥
आपा आबा सर्वांनीं ॥ वेढिले मजलागी धनलोभें ॥ ५७ ॥
शेवटीं अंतकाळ आला ॥ सकळ जालीं सभोंवती गोळा ॥
हात देऊनी कपाळा ॥ रडती खळखळा धनासाठीं ॥ ५८ ॥
म्हणती छत्र गेलें आमुचें ॥ कोण रक्षण करील कुटुंबाचें ॥
शेवटीं नाहीं कोणी कोणाचें ॥ सर्वही जायाचें सर्व लेणें ॥ ५९ ॥
ऐसी गती माझी झालीं ॥ शेवटीं यमयातना प्राप्त झाली ॥
सर्व आटलें तये काळीं ॥ सोडविता बळी न दिसे पैं ॥ ६० ॥
काळाचे मुखींहूनी सर्वथा ॥ न देखों कोणी सोडविता ॥
यालागीं विचक्षण जनीं तत्वता ॥ मोक्षपंथा स्मरावें ॥ ६१ ॥
एका सद्गुरू वांचुनी ॥ उपाव नाहींच त्रिभुवनीं ॥
तोची सोडवी काळापासुनी ॥ इतरांची कहाणी न चलेची ॥ ६२ ॥
ऐसा मी फार पस्तावलों ॥ शेवटीं रवरवीं पडता जालों ॥
तेथें बहुत जाजावलों ॥ कुसमुसलों अंतरीं ॥ ६३ ॥
तेथें कुंभपाक कुंड ॥ तळीं विस्तीर्ण लहान तोंड ॥
तयामाजी नरक भरला उदंड ॥ तोचि दंड प्राणियातें ॥ ६४ ॥
त्यामाजी नेउनी टाकिती ॥ एकावरी एक रिचविती ॥
उसंत नाहीं निघावयाप्रती ॥ बुचकळ्या घेती एकाएक ॥ ६५ ॥
तंव टोले देती यमदूत ॥ मागुते आंत लोटीत ॥
नाकीं तोंडीं भरत नरक तो ॥ ६६ ॥
ऐसो जाचणी दिवस बहुत ॥ भोगिली सहस्र वर्षे परियंत ॥
शेवटी मज काढूनि देत ॥ पिशाच योनींत टाकिलें ॥ ६७ ॥
तेथे क्षुधा लागतां बहुत ॥ परी संकीर्ण रंध्रमुखांत ॥
कवळमध्यें अडकत ॥ क्षुधा शांत न होय ॥ ६८ ॥
उदक प्राशनासी नाहीं ॥ संवदनीचें किंवा अशौच्य देहीं ॥
निर्मळ पाहतातें नाहीं ॥ ऐसी देहीं दुःखयातना ॥ ६९ ॥
वस्त्र नाहीं दिगंबर ॥ वृक्षावरी आमुचें घर ॥
ऐसा भोग तीस हजार ॥ संवत्सर भोगावा ॥ ७० ॥
यालागीं भाकितों करुणा ॥ कृपाळू तू तापसी राणा ॥
देऊन कांहीं पुण्यदाना ॥ निवारी यातना माझी हे ॥ ७१ ॥
अवघे गेले सुखाचे सांगाती ॥ शेवटी झाली हे माझी गती ॥
कृपासागरा दयामूर्ति ॥ करीं निवृत्ती पापाची ॥ ७२ ॥
येवढा उपकार करीं ॥ सुकृत बांधीं आपुले पदरीं ॥
चुकवीं माझी जन्ममरण फेरी ॥ थोर उपकारीं बुडेन मी ॥ ७३ ॥
ऐसी करुणादीन वाणी ॥ ऐकून शूद्र द्रवला अंतःकरणी ॥
मग उदक करीं घेऊनी ॥ संकल्पुनी सोडित ॥ ७४ ॥
म्हणे महापुरुषा ऐक ॥ तूं तंव कर्मपातकी देख ॥
तूं तें पाहूनि अधिक ॥ दया मातें उपजली ॥ ७५ ॥
तरी सप्तदिन स्नानाचें फळ ॥ मी आचरी जो केवळ ॥
मलमाहात्माचें निर्मळ ॥ तें हें जळ असे पैं ॥ ७६ ॥
या सप्तदिनाचे पुण्येकरून ॥ तुझें पापक्षाळण ॥
तात्काळ जाई उद्धरून ॥ ऐसें म्हणोन उदक सोडिलें ॥ ७७ ॥
तें उदक पडतां प्रेतहस्तीं ॥ तेथें आश्चर्य झाले श्रोतीं ॥
अवधाराहो परमप्रीती ॥ महापातकी उद्धरला ॥ ७८ ॥
तात्काळ दिव्य देह पावला ॥ प्रेतभाव सर्व लोपला ॥
तंव अकस्मात देखिला ॥ घंटारव स्वर्गीचा ॥ ७९ ॥
दिव्य विमान स्वर्गीहून ॥ तात्काळ उतरलें तयेक्षण ॥
लखलखीत देवगण ॥ उभे येऊन ठाकले ॥ ८० ॥
पिशाच उद्धरला तात्काळ ॥ विमानीं बैसवोनि गेला ते वेळ ॥
नेत्रीं पाहते जाले सकळ ॥ म्हणती धन्य फळ स्नानाचें ॥ ८१ ॥
मलस्नान अगाध महिमा ॥ कृपाळु तो सर्वोत्तमा ॥
धन्य या शूद्राच्या नेमा ॥ केलें कर्म अघटित ॥ ८२ ॥
स्वयें पुण्याचें दान केलें ॥ ऐसें कधी देखिलें ना ऐकिलें ॥
ऐसिया पापिया तें उद्धरिलें ॥ अनुपम्य केलें या शूद्रें ॥ ८३ ॥
आश्चर्य करून सर्वांनी ॥ येऊन लागती शूद्रचरणीं ॥
जयजयकार गोकर्णी ॥ प्रवर्तला आदरें ॥ ८४ ॥
मग नानापरी दिव्यान्न ॥ ठायीं ठायीं विप्रभोजन ॥
होता पुराणकथा श्रवण ॥ आनंद पूर सर्वांतें ॥ ८५ ॥
ऐसा मलमास स्नानमहिमा ॥ निवेदिला श्रोतयां तुम्हां ॥
जो कथिला सार्वभौमा ॥ श्रीविष्णु लक्ष्मीते ॥ ८६ ॥
तोचि प्राकृत भाषे वैखरीं ॥ भरविला श्रोतियांचे कर्णद्वारीं ॥
न्यून पूर्ण तो चतुरीं ॥ क्षमा मजवरी पैं कीजे ॥ ८७ ॥
मलमहात्म अगाध महिमा ॥ जेणें संतोष पुरुषोत्तमा ॥
म्हणोनि धरिजे अतिनेमा ॥ अनुक्रमें संपादावा ॥ ८८ ॥
कांहीं धन न लागतां बहुत ॥ फुकाचें पुण्य असे जोडत ॥
यालागीं साधावें हिताहित ॥ हेची विहित सर्वदां ॥ ८९ ॥
शेवट कोणी कोणाचें नाहीं ॥ एकटें पडणें लागे प्रवाहीं ॥
धनधान्यतें सर्वही राही ॥ जेथील तेथेंची ॥ ९० ॥
यालागीं करा काढाकाढी ॥ साधा बापानों लवडसवडी ॥
जेणें सुटे काळाची वोढी ॥ ऐसी तांतडी करावी ॥ ९१ ॥
इति श्रीमलमासमहात्म ग्रंथ ॥ पद्मपुराणाचे संमत ॥
मनोहरसुत विरचित ॥ एकोनविंशोध्याय गोड हा ॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥
ओव्याः ९१ ॥ श्लोक ५ ॥
॥ इति एकोनविंशोऽध्यायः ॥
पुरुषोत्तम/अधिक मास कथा अन्य अध्याय
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 1 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 1
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 2 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 2
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 3 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 3
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 4 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 4
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 5 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 5
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 6 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 6
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 7 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 7
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 8 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 8
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 9 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 9
अधिक / पुरुषोत्तम मास अध्याय 10 | Adhik / Purushottam Maas Adhyaya 10