॥ श्री गणेशाय नमः ॥
शुक्लपक्षीचा शशिकर । वाढे जैसा उत्तरोत्तर ।
तैसे हे स्वामी चरित्र । अध्यायाध्यायी वाढले ॥१॥
द्वादशाध्यायाचे अंती । श्रीपादभट्ट बाळाप्पाप्रती ।
कपट युक्तीने फसवू पाहती । परी झाले व्यर्थची ॥२॥
खिन्न झाला चोळप्पा । म्हणे श्रींची पूर्ण कृपा ।
मजहुनी तया बाळाप्पा । प्रिय असे जाहला ॥३॥
वर्तले ऐसे वर्तमान । बाळाप्पा एकनिष्ठा धरोन ।
स्वामीसेवा रात्रंदिन । अत्यानंदे करितसे ॥४॥
स्वयंपाकादिक करावयासी । लज्जा वाटतसे तयासी ।
तयाते एके समयासी । काय बोलती समर्थ ॥५॥
निर्लज्जासी सन्निध गुरु । असे जाण निरंतरु ।
ऐसे बोलता सद़्गुरु । बाळाप्पा मनी समजला ॥६॥
अनेक उपाये करोन । शुद्ध केले बाळाप्पाचे मन ।
स्वामीविणे दैवत अन्य । नसेचि थोर या जगी ॥७॥
सेवेकऱ्यांमाजी वरिष्ठ । सुंदराबाई होती तेथ ।
तिने सेवेकऱ्यास नित्य । त्रास द्यावा व्यर्थची ॥८॥
नाना प्रकारे बोलोन । करी सर्वांचा अपमान ।
परी बाळाप्पावरी पूर्ण । विश्वास होता तियेचा ॥९॥
परी कोणे एके दिवशी । मध्यरात्रीच्या समयासी ।
लघुशंका लागता स्वामींसी । बाळाप्पाते उठविले ॥१०॥
श्रींते धरोनिया करी । घेउनी गेले बाहेरी ।
पाहोनिया ऐशी परी । बाई अंतरी कोपली ॥११॥
म्हणे याने येवोन । स्वामी केले आपणा आधीन ।
माझे गेले श्रेष्ठपण । अपमान जाहला ॥१२॥
तैपासूनी बाळाप्पासी । त्रास देत अहर्निशी ।
गाऱ्हाणे सांगता समर्थांसी । बाईते शब्दे ताडिती ॥१३॥
अक्कलकोटी श्रीसमर्थ । प्रथमतः ज्याचे घरी येत ।
चोळाप्पा विख्यात । स्वामीभक्त जाहला ॥१४॥
एक तपपर्यंत । स्वामीसेवा तो करीत ।
तयासी द्रव्याशा बहुत । असे सांप्रत लागली ॥१५॥
दिवाळीचा सण येत । राजमंदिरामाजी समर्थ ।
राहिले असता आनंदात । वर्तमान वर्तले ॥१६॥
कोण्या भक्ते समर्थांसी । अर्पिले होते चंद्रहारासी ।
सणानिमित्त त्या दिवशी । अंगावरी घालावा ॥१७॥
राणीचिये मनांत । विचार येता त्वरित ।
सुंदराबाईसी लोबत । चंद्रहार द्यावा की ॥१८॥
सुंदराबाई बोलली । तो आहे चोळप्पाजवळी ।
ऐसे ऐकता त्या काळी । जमादार पाठविला ॥१९॥
गंगुलाल जमादार । चोळाप्पाजवळी ये सत्वर ।
म्हणे द्यावी जा चंद्रहार । राणीसाहेब मागती ॥२०॥
चोळाप्पा बोले तयांसी । हार नाही आम्हापासी ।
बाळाप्पा ठेवितो तयासी तुम्ही मागून घ्यावा की ॥२१॥
ऐसे ऐकुनी सत्वर । गंगुलाल जमादार ।
बाळाप्पाजवळी येउनी सत्वर । हार मागू लागला ॥२२॥
बाळाप्पा बोले सत्वर । आपणापासी चंद्रहार ।
परी चोळप्पाची त्यावर । सत्ता असे सर्वस्वे ॥२३॥
ऐसे ऐकुनी बोलणे । जमादार पुसे चोळाप्पाकारणे ।
जबाब दिधला चोळप्पाने । बाळाप्पा देती तरी घेईजे ॥२४॥
ऐसे भाषण ऐकोन । जमादार परतोन ।
नृपमंदिरी येवोन । वर्तमान सर्व सांगे ॥२५॥
चोळाप्पाची ऐकुन कृती । राग आला राणीप्रती ।
सुंदराबाईनेही गोष्टी । तयाविरुद्ध सांगितल्या ॥२६॥
कारभार चोळाप्पाचे करी । जो होता आजवरी ।
तो काढूनी तयास दूरी । करावे राणी म्हणतसे ॥२७॥
पहिलेच होते बाईच्या मनी । साहाय्य झाली आता राणी ।
सुंदराबाईचा गगनी । हर्ष तेव्हा न समावे ॥२८॥
चोळाप्पाने आजवरी केली समर्थांची चाकरी ।
धनप्राप्ती तया भारी । समर्थकृपेने होतसे ॥२९॥
असो एके अवसरी । काय झाली नवलपरी ।
बैसली समर्थांची स्वारी । भक्तमंडळी वेष्टीत ॥३०॥
एक वस्त्र तया वेळी । पडले होते श्रींजवळी ।
तयाची करोनिया झोळी । समर्थे करी घेतली ॥३१॥
अल्लख शब्द उच्चारिला । म्हणती भिक्षा द्या आम्हाला ।
तया वेळी सर्वत्राला । आश्चर्य वाटले ॥३२॥
झोळी घेतली समर्थे । काय असे उणे तेथे ।
जे जे दर्शना आले होते । त्यांनी भिक्षा घातली ॥३३॥
कोणी एक कोणी दोन । रुपये टाकती आणोन ।
न लागता एक क्षण । शंभरावर गणती झाली ॥३४॥
झोळी चोळाप्पाते देवोन । समर्थ बोले काय वचन ।
चोळाप्पा तुझे फिटले रीण । स्वस्थ आता बसावे ॥३५॥
पाहोनिया द्रव्यासी । आनंद झाला तयासी ।
परी न आले मानसी । श्रीचरण अंतरले ॥३६॥
तयासी झाले मास दोन । पुढे काय झाले वर्तमान ।
राणीच्या आज्ञेने शिपाई दोन । स्वामीजवळी पातले ॥३७॥
त्यांनी उठवून चोळाप्पासी । आपण बैसले स्वामीपाशी ।
चोळाप्पाच्या मानसी । दुःख फार जाहले ॥३८॥
स्वामीपुढे वस्तु येती । त्या शिपाई उचलिती ।
चोळाप्पाते काही न देती । ने तरी घेती हिरावोनी ॥३९॥
चोळाप्पासी दूर केले । बाईसी बरे वाटले ।
ऐसे काही दिवस गेले । बाळाप्पा सेवा करिताती ॥४०॥
कोणे एके अवसरी । सुंदराबाई बाळाप्पावरी ।
रागावोनी दृष्टोत्तरी । ताडण करी बहुसाळ ॥४१॥
ते ऐकोनी बाळाप्पासी । दुःख झाले मानसी ।
सोडून स्वामीचरणांसी । म्हणती जावे येथोनी ॥४२॥
ऐसा केला विचार । जाहली असता रात्र ।
बाळाप्पा गेले बिऱ्हाडावर । खिन्न झाले मानसी ॥४३॥
आज्ञा समर्थांची घेवोनी । म्हणती जावे येथोनी ।
याकरिता दुसरे दिनी । समर्थांजवळी पातले ॥४४॥
आपुली आज्ञा घ्यावयासी । बाळाप्पा येतो या समयासी ।
अंतर्ज्ञानी समर्थांसी । तत्काळ विदित जाहले ॥४५॥
तेव्हा एक सेवेकऱ्यांस । बोलले काय समर्थ ।
बाळाप्पा दर्शनासी येत । त्यासी आसन दाखवावे ॥४६॥
बाळाप्पा येता त्या स्थानी । आसन दाविले सेवेकऱ्यांनी ।
तेव्हा समजले निजमनी । आज्ञा आपणा मिळेना ॥४७॥
कोठे मांडावे आसन । विचार पडला त्यालागून ।
तो त्याच रात्री स्वप्न । बाळाप्पाने देखिले ॥४८॥
श्रीमारुतीचे मंदिर । स्वप्नी आले सुंदर ।
तेथे जाउनी सत्वर । आसन त्यांनी मांडिले ॥४९॥
श्रीस्वामी समर्थ । या मंत्राचा जप करीत ।
एक वेळ दर्शना येत । हिशेब ठेवीत जपाचा ॥५०॥
काढूनी दिले बाळाप्पासी । आनंद झाला बाईसी ।
गर्वभरे ती कोणासी । मानीनाशी जाहली ॥५१॥
सुंदराबाईसी करावे दूर । समर्थांचा झाला विचार ।
त्याप्रमाणे चमत्कार । करोनिया दाविती ॥५२॥
जे कोणी दर्शना येत । त्यांसी बाई द्रव्य मागत ।
धन-धान्य साठवीत । ऐशा प्रकारे करोनी ॥५३॥
बाईची कृत्ये दरबारी । विदित केली थोर थोरी ।
बाईनी रहावे दूरी । श्रींचरणापासून ॥५४॥
परी राणीची प्रिती । बाईवरी बहू होती ।
याकारणे कोणाप्रती । धैर्य काही होईना ॥५५॥
अक्कलकोटी त्या अवसरी । माधवराव बर्वे कारभारी ।
तयांसी हुकूम झाला सत्वरी । बाईसी दूरी करावे ॥५६॥
परी राणीस भिवोनी । तैसे न केले तयांनी ।
समर्थ दर्शनासी एके दिनी । कारभारी पातले ॥५७॥
तयांसी बोलती समर्थ । कैसा करिता कारभार ।
ऐसे ऐकोनिया उत्तर । बर्वे मनी समजले ॥५८॥
मग त्यांनी त्याच दिवशी । पाठविले फौजदारासी ।
कैद करुनिया बाईसी । आणावी म्हणती सत्वर ॥५९॥
आज्ञेप्रमाणे सत्वर । बाईसी बांधी फौजदार ।
बाई करी शोक फार । घेत ऊर बडवूनी ॥६०॥
फौजदारासी समर्थ । काही एक न बोलत ।
कारकीर्दीचा अंत । ऐसा झाला बाईचा ॥६१॥
स्वामीचिया सेवेकरिता । सरकारांतूनी तत्त्वता ।
पंच नेमूनी व्यवस्था । केली असे नृपराये ॥६२॥
मग सेवा करावयासी । घेउनी गेले बाळाप्पासी ।
म्हणती देऊ तुम्हांसी । पगार सरकारांतूनी ॥६३॥
बाळाप्पा बोलले तयांसी । द्रव्याशा नाही आम्हांसी ।
आम्ही निर्लोभ मानसी । स्वामीसेवा करु की ॥६४॥
बाळाप्पाचा जप होता पूर्ण । एका भक्तास सांगोन ।
करविले श्रींनी उद्यापन । हिशेब जपाचा घेतला ॥६५॥
बाळाप्पांनी चाकरी । एक तप सरासरी ।
केली उत्तम प्रकारी । समर्था ते प्रिय जाहले ॥६६॥
अक्कलकोट नगरात । अद्यापि बाळाप्पा रहात ।
श्रीपादुकांची पूजा करीत । निराहार राहोनी ॥६७॥
जे जे झाली स्वामीभक्त । त्यात बाळाप्पा श्रेष्ठ ।
तयावरी श्री समर्थ । करीत होते प्रेम बहू ॥६८॥
ऐसे बाळाप्पाचे चरित्र । वर्णिले असे संकलित ।
स्वामी चरित्र सारामृत । चरित्रसार घेतले ॥६९॥
दृढनिश्चय आणि भक्ती । तैसी सद़्गुरुचरणी आसक्ति ।
तेणे येत मोक्ष हाती । अन्य साधने व्यर्थची ॥७०॥
दृढनिश्चयाचे उदाहरण । हे चरित्र असे पूर्ण ।
श्रोती होउनी सावधान । श्रवणी आदर धरावा ॥७१॥
उगीच करिती दांभिक भक्ती । त्यावरी स्वामी कृपा न करिती ।
सद़्भावे जे नमस्कारिती । त्यावरी होती कृपाळू ॥७२॥
पुढले अध्यायी सुंदर कथा । ऐका श्रोते देऊनी चित्ता ।
जेणे निवारे सर्व व्यथा । पापराशी दग्ध होती ॥७३॥
अक्कलकोटनिवासिया । जयजयाजी स्वामीराया ।
रात्रंदिन तुझ्या पाया । विष्णू शंकर वंदिती ॥७४॥
इति श्री स्वामी चरित्र । नाना प्राकृत कथा संमत ।
सदा भक्त परिसोत । त्रयोदशोऽध्याय गोड हा ॥७५॥
॥ श्रीस्वामीचरणार्पणमस्तु ॥ श्रीमस्तु शुभंभवती ॥
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अन्य अध्याय
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय पहिला | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 1
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय दुसरा | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 2
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय तिसरा | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 3
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय चौथा | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 4
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय पाचवा | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 5
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय सहावा | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 6
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय सातवा | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 7
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय आठवा | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 8
श्री स्वामी चरित्र सारामृत अध्याय नववा | Swami Samarth Charitra Saramrut Adhyay 9